तेलगु लिपि में प्रबोध पाठमाला

తెల్గు లిపి మెన్ ప్రబోద్ పతమాలా



పాఠ - 26
కక్షా మేం
(ప్రాధ్యాపక కా కక్షా మేం ప్రవేశ . సభీ శిక్షార్థీ నమస్కార కరతే హైం .)
ప్రాధ్యాపక : నమస్కార, మైం హిందీ ప్రాధ్యాపక హూఁ . మేరా నామ గోపాల వర్మా హై .
ఆపకా నామ క్యా హై ?

కవితా : మేరా నామ కవితా హై .
ప్రాధ్యాపక : ఆప కహాఁ కామ కరతీ హైం ?
కవితా : మైం గృహ మంత్రాలయ మేం కామ కరతీ హూఁ .
ప్రాధ్యాపక : ఆప కిస పద పర కామ కరతీ హైం ?
కవితా : మైం సహాయక కే పద పర కామ కరతీ హూఁ .
ప్రాధ్యాపక : ఆప కహాఁ రహతీ హైం ?
కవితా : మైం గాంధీ నగర మేం రహతీ హూఁ .
ప్రాధ్యాపక : ఆప యహాఁ కైసే ఆతీ హైం ?
కవితా : మైం బస సే ఆతీ హూఁ .
ప్రాధ్యాపక : ఆపకా నామ క్యా హై ?
అహమద : మేరా నామ అహమద హై .
ప్రాధ్యాపక : ఆప కహాఁ కామ కరతే హైం ?
అహమద : మైం కేంద్రీయ లోక నిర్మాణ విభాగ మేం కామ కరతా హూఁ .
ప్రాధ్యాపక : ఆప కిస పద పర కామ కరతే హైం ?
అహమద : మైం అభియంతా కే పద పర కామ కరతా హూఁ .
ప్రాధ్యాపక : ఆప కహాఁ రహతే హైం ?
అహమద : మైం తిలక నగర మేం రహతా హూఁ .
ప్రాధ్యాపక : ఆప యహాఁ కైసే ఆతే హైం ?
అహమద : మైం స్కూటర సే ఆతా హూఁ . కభీ-కభీ బస సే భీ ఆతా హూఁ .
ప్రాధ్యాపక : అచ్ఛా, కల మిలతే హైం . నమస్కార .
సభీ : నమస్కార .
పాఠ - 27
దినచర్యా
అంజలి : నమస్తే, క్యా ఆప ఆజకల ఇస బస సే నహీం ఆతీం ?
శీలా : నహీం, ఆజకల మైం అపనీ సహేలీ రాధా కే సాథ కార సే ఆతీ హూఁ .
అంజలి : క్యా రాధా ఆపకే సాథ హీ రహతీ హై ?
శీలా : హాఁ, హమ దోనోం యహాఁ సాథ హీ రహతీ హైం .
అంజలి : ఇససే మిలో . యహ మేరా ఛోటా భాఈ దినేశ హై .
శీలా : దినేశ, తుమ భీ నౌకరీ కరతే హో ?
దినేశ : నహీం, మైం అభీ నౌకరీ నహీం కరతా . మైం బీ.ఏ. మేం పఢ఼తా హూఁ .
అంజలి : శీలా, ఆప రాధా కే సాథ కభీ ఘర ఆఇఏ .
శీలా : ఆజకల మైం సారా దిన బహుత వ్యస్త రహతీ హూఁ, సారా దిన కైసే బీతతా హై, పతా హీ నహీం చలతా .
అంజలి : ఆప సారా దిన క్యా కరతీ హైం ?
శీలా : మైం సుబహ ఛహ బజే ఉఠతీ హూఁ, థోడ఼ీ దేర పార్క మేం టహలతీ హూఁ . ఘర ఆకర నహాతీ హూఁ . ఉసకే బాద నాశ్తా బనాతీ హూఁ .
అంజలి : మైం భీ అపనీ మాఁ కే సాథ ఘర కే కామ మేం మదద కరతీ హూఁ .
శీలా : నాశ్తా కరనే కే బాద మైం నౌ బజే కార్యాలయ కే లిఏ నికలతీ హూఁ .
అంజలి : క్యా ఆప దోపహర కా ఖానా సాథ లాతీ హైం ?
శీలా : నహీం, మైం దోపహర మేం కైన్టీన మేం ఖాతీ హూఁ . కభీ ఇడలీ, దోసా తో కభీ సిర్ఫ ఫల ఖాతీ హూఁ .
అంజలి : ఆప శామ కో ఘర కబ జాతీ హైం ?
శీలా : మైం శామ కో కంప్యూటర సీఖతీ హూఁ, ఇసలిఏ దేర సే ఘర జాతీ హూఁ .






పాఠ - 28
ఘర పర ములాకాత
వహ ........జాతా/జాతీ హై . వే ...........జాతే/జాతీ హైం .
తనూజా - ఆఓ సరలా, బైఠో .
సరలా - నమస్తే . తుమ కైసీ హో ?
తనూజా - నమస్తే . మైం అచ్ఛీ హూఁ . ఇనసే మిలో, యే హైం మేరే పతి శ్రీ వర్మా ఔర యహ మేరా బేటా వరుణ హై .
సరలా - నమస్తే .
వర్మా వ వరుణ - నమస్తే, అచ్ఛా బైఠిఏ . హమ అభీ ఆతే హైం . బాజార మేం కుఛ కామ హై . (వర్మా ఔర వరుణ
బాజార చలే జాతే హైం )
తనూజా - మైం తుమ్హారే లిఏ శర్బత లాతీ హూఁ .
సరలా - శ్రీ వర్మా కహాఁ కామ కరతే హైం ?
తనూజా - వే దిల్లీ హాఈకోర్ట మేం కామ కరతే హైం . తుమ్హారే పతి కహాఁ కామ కరతే హైం ?
సరలా - వే " పోలర " కంపనీ మేం మైనేజర హైం .
తనూజా - ఇస సమయ తుమ్హారీ దోనోం బేటియాఁ కహాఁ హైం ?
సరలా - వే రోజ్ర ఇస సమయ సంగీత విద్యాలయ జాతీ హైం తథా శాస్త్రీయ సంగీత సీఖతీ హైం .
తనూజా - వే దోనోం కిస స్కూల మేం పఢ఼తీ హైం ?
సరలా - వే జవాహర విద్యాలయ మేం పఢ఼తీ హైం . ఆపకా బేటా వరుంణ కిస స్కూల మేం పఢ఼తా హై ?
తనూజా - వరుణ మాడర్న స్కూల మేం పఢ఼తా హై .
సరలా - ఆజకల ఛుట్టియాఁ హైం . వరుణ సారా దిన క్యా కరతా హై ?
తనూజా - సుబహ వహ ఆఠ బజే సే నౌ బజే తక స్కూల మేం తైరాకీ సీఖతా హై . ఘర ఆకర వహ నహాతా హై,
నాశ్తా కరతా హై ఫిర థోడ఼ీ దేర స్కూల కా కామ కరతా హై .
సరలా - శామ కో వహ ఖేలతా హై యా నహీం ?
తనూజా - శామ కో వహ చార సే ఛహ బజే తక చిత్రకారీ సీఖతా హై . ఛహ బజే కే బాద వహ పార్క మేం ఖేలనే
జాతా హై . కభీ-కభీ సాఇకిల భీ చలాతా హై . తుమ్హారీ బేటియోం కీ క్యా దినచర్యా రహతీ హై ?
సరలా - వే దోనోం సుబహ ఆఠ బజే సే నౌ బజే తక కంప్యూటర సీఖతీ హైం, ఫిర ఆకర నాశ్తా కరతీ హైం .
కుఛ దేర పఢ఼నే కే బాద టీ.వీ. దేఖతీ హైం . శామ కో వే పాఁచ సే ఛహ బజే తక సంగీత సీఖతీ హైం .
తనూజా - క్యా వే కుఛ ఖేలతీ భీ హైం ?
సరలా - నహీం, వే రోజ్ర నహీం ఖేలతీం . కభీ-కభీ శామ కో బైడమింటన ఖేలతీ హైం .
తనూజా - కిసీ దిన తుమ సబకో లేకర ఘర ఆనా .
సరలా - జరూర, తుమ భీ సపరివార మేరే ఘర ఆఓ .
తనూజా -హాఁ, ఆఊఁగీ .
పాఠ - 29
జన్మదిన కా నిమంత్రణ
గణేశన : నమస్తే, రమేశ జీ .
రమేశ : గణేశన జీ, ఆఇఏ . లతా జీ, ఆప భీ ఆఇఏ . బైఠిఏ .
సీమా : నమస్తే భాఈ సాహబ, నమస్తే బహన జీ . ఆఇఏ, స్వాగత హై .
గణేశన-లతా : ధన్యవాద .
రమేశ : కహిఏ . చాయ యా కాఫీ క్యా లేంగే ? (డ్రాఇంగ రూమ మేం బైఠనే కే బాద)
గణేశన : బస పానీ దీజిఏ . చాయ-కాఫ఼ీ న లాఏఁ .
సీమా : లీజిఏ, పానీ లీజిఏ .
(భూషణ కా ప్రవేశ)
భూషణ: నమస్తే అంకల . నమస్తే ఆంటీ .
గణేశన : ఆఓ బేటే . ఇధర ఆఓ, యహాఁ బైఠో .
రమేశ : బేటే భూషణ . అపనా ఏలబమ లాఓ, చాచా జీ కో దిఖాఓ .
(భూషణ ఏలబమ లేకర ఆతా హై .)
భూషణ: దేఖిఏ అంకల . యహ మేరే జన్మదిన కా ఏలబమ హై . యహ దేఖిఏ, యే మేరీ దాదీ హైం . యే మేరీ బుఆజీ హైం .
రమేశ : భూషణ, లాఓ ఏలబమ ముఝే దో . లీజిఏ గణేశన జీ, ఇసమేం హమారే పరివార కే చిత్ర భీ హైం, జరా ఇన్హేం భీ దేఖిఏ .
గణేశన : చిత్ర బహుత సుందర హైం . అచ్ఛా, కల మేరీ బేటీ కా జన్మదిన హై . ఆప లోగ ఆఇఏ . హమారే సాథ భోజన కీజిఏ .
సీమా : అచ్ఛా, ఆఏఁగే . కితనే బజే ?
లతా : కార్యక్రమ సాత బజే హై . ఆప లోగ జరూర ఆఇఏ . భూలిఏగా నహీం . అచ్ఛా, చలతే హైం .
గణేశన : అచ్ఛా, ఇజాజత దీజిఏ . నమస్తే .
పాఠ - 30
ఖానే కీ మేజ పర
చాహిఏ .
పసంద హై .
(దరవాజే కీ ఘంటీ బజతీ హై)
రమేశ - (దరవాజా ఖోలతే హైం) ఆఇఏ, రంగనాథన జీ . వాహ ! భాభీ జీ భీ హైం . బడ఼ీ ఖుశీ హుఈ భాభీ జీ కో దేఖకర . ఆపకీ తబీయత తో ఠీక హై న ?
రంగనాథన - హాఁ, ఇనకీ తబీయత పహలే సే బేహతర హై . దేరీ సే ఆనే కీ మాఫ఼ీ మాఁగతా హూఁ .
రమేశ - కోఈ బాత నహీం, రంగనాథన జీ .
(ఆవాజ దేకర అపనీ పత్నీ సుషమా కో బులాతే హైం .)
సుషమా - అరే ! జయశ్రీ భాభీ ! బడ఼ీ ఖుశీ హుఈ ఆపకో స్వస్థ దేఖకర . చలిఏ, అందర బైఠేం . ఆజ గర్మీ బహుత హై - ఆప లోగోం కే లిఏ మైంనే ఏక పేయ బనాయా హై . ఆప లోగోం కో పసంద ఆఏగా .
(రసోఈఘర సే చార గిలాసోం మేం భరకర పనా లాతీ హై)
లీజిఏ, ఇసే పనా కహతే హైం .
రంగనాథన - (పనా పీతే హుఏ) వాకఈ . యహ బహుత స్వాదిష్ట హై . ముఝే తో బహుత పసంద ఆయా . ముఝే ఏక గిలాస పనా ఔర చాహిఏ . యహ కచ్చే ఆమ కా బనా హై న ?
సుషమా - ఠీక పహచానా ఆపనే . ముఝే అచ్ఛా లగా కి ఆపకో యహ పసంద ఆయా . మైం ఔర పనా లాతీ హూఁ .
రమేశ - చలిఏ, ఖానే కీ మేజ పర బైఠతే హైం . వహీం బాతచీత భీ హోగీ ఔర ఖానా భీ .
(సభీ ఖానే కీ మేజ పర జాకర బైఠతే హైం . సుషమా పనే కే దో గిలాస లాతీ హై .)
సుషమా - లీజిఏ భాఈ సాహబ పనా, భాభీ జీ ఆప భీ లీజిఏ .
జయశ్రీ - ధన్యవాద, సుషమా జీ . ముఝే ఉత్తర భారతీయ ఖానా బహుత పసంద హై .
సుషమా - అరే ! జయశ్రీ భాభీ ముఝే దక్షిణ భారతీయ వ్యంజన బహుత పసంద హైం . దోసా, ఇడలీ, ఉత్తపమ తథా సాంభర విశేష రూప సే పసంద హైం .
రంగనాథన - భాభీ జీ, ఆజ ఆపనే మేరీ పసంద కీ కౌన-కౌన సీ చీజ్రేం బనాఈ హైం ?
రమేశ - రంగనాథన జీ, అభీ ఆపకే సామనే ఆపకీ పసంద కీ చీజేం ఆ జాఏఁగీ - జమకర ఖానా ఖాఇఏ .
(సుషమా మేజ పర తరహ-తరహ కే వ్యంజన రఖతీ హై . సబ ఖానా శురూం కరతే హైం .)
జయశ్రీ - యహ కౌన సీ దాల హై ? ముఝే పసంద ఆఈ . సబ్జియాఁ భీ బహుత స్వాదిష్ట హైం . ముఝే దాల ఔర సబ్జ్రీ థోడ఼ీ ఔర చాహిఏ .
సుషమా - యహ లీజిఏ, యహ అరహర కీ దాల హై . ఉత్తర ప్రదేశ కే లోగ ఇసే బహుత పసంద కరతే హైం . థోడ఼ీ మిఠాఈ భీ లీజిఏ నా .
జయశ్రీ - ముఝే మిఠాఈ పసంద నహీం హై . మైం మిఠాఈ నహీం ఖాతీ . ఏక దిన హమారే యహాఁ ఖానే కే లిఏ ఆఇఏ . ఆపకీ పసంద కే దక్షిణ భారతీయ వ్యంజన బనాఊఁగీ .
రమేశ - హమ దోనోం అవశ్య ఆఏఁగే . హమ దోనోం కో దక్షిణ భారతీయ వ్యంజన బహుత పసంద హైం .
రంగనాథన - అగలే రవివార కా దిన పక్కా రహా . భాభీ జీ ముఝే ఏక గిలాస పానీ చాహిఏ .
జయశ్రీ - సుషమా జీ, ముఝే భీ ఏక గిలాస పానీ చాహిఏ .

పాఠ -31
దుకాన మేం
దుకానదార : ఆఇఏ సాహబ ఆఇఏ . ఆపకో క్యా చాహిఏ ?
గ్రాహక : హమేం టూథపేస్ట, నహానే కా సాబున ఔర కపడ఼ే ధోనే కా పాఉడర దిఖాఇఏ .
దుకానదార : యహ దేఖిఏ, కోలగేట టూథపేస్ట, యహ బబూల టూథపేస్ట ఔర యహ హై వజ్రదంతీ, కౌన సా దూఁ ?
గ్రాహక : హమేం కోలగేట దీజిఏ . దో సౌ గ్రామ ట్యూబ కా క్యా దామ హై ?
దుకానదార : పైంసఠ రుపఏ .
గ్రాహక : యహ తో మహఁగా లగతా హై .
దుకానదార : మహఁగా నహీం హై సాహబ, దామ ఠీక హై . లే లీజిఏ .
గ్రాహక : అచ్ఛా దే దీజిఏ . సాబున దిఖాఇఏ .
దుకానదార : యహ లీజిఏ . యహ ఛోటా ఔర యహ బడ఼ా సాబున హై . కౌన-సా లేంగే ?
గ్రాహక : బడ఼ా దీజిఏ . కితనే కా హై ?
దుకానదార : బీస రుపఏ కా .
గ్రాహక : దో టికియా దే దీజిఏ .
దుకానదార : సాహబ, మేరీ బాత మానిఏ తో ఆప హమామ సాబున లీజిఏ . ఇసకే సాథ సాబునదానీ ముఫ఼్త మిలతీ హై .
గ్రాహక : ఠీక హై, ఇసకీ దో టికియా దే దీజిఏ .
దుకానదార : బహుత అచ్ఛా . ఔర బోలిఏ ?
గ్రాహక : అచ్ఛా, కపడ఼ే ధోనే కా సబసే అచ్ఛా పాఉడర కౌన-సా హై .
దుకానదార : నిరమా సబసే బఢి఼యా హై . ఫేనా భీ అచ్ఛా హై .
గ్రాహక : నిరమా హీ దీజిఏ .
దుకానదార : ఛోటా దూఁ, మీడియమ యా బడ఼ా ?
గ్రాహక : బడ఼ా దీజిఏ .
దుకానదార : ఔర క్యా దూఁ, సాహబ ?
గ్రాహక : చాయ .
దుకానదార : చాయ తో హమారే యహాఁ నహీం మిలతీ, సాహబ . ఔర కహిఏ ?
గ్రాహక : బస . బిల బనా దీజిఏ .
దుకానదార : యహ లీజిఏ ఆపకా బిల .
గ్రాహక : యే లీజిఏ పైసే .
దుకానదార : యే లీజిఏ బాకీ పైసే, గిన లీజిఏ .
గ్రాహక : (గినకర) ఠీక హై .
దుకానదార : నమస్తే సాహబ .
గ్రాహక : నమస్కార .



పాఠ - 32
యాత్రా కీ తైయారీ
పత్నీ : ఉఫ, ఇస సాల గర్మీ బహుత హై . బతాఇఏ, క్యా కరేం ?
పతి : చలో, పహాడ఼ పర చలేం . ఠండీ-ఠండీ హవా కా ఆనంద లేం . బోలో, కహాఁ జానా చాహతీ హో - శిమలా యా అల్మోడ఼ా ?
పత్నీ : మైం తో కౌసానీ చలనా చాహతీ హూఁ . ఉసే భారత కా స్విట్జరలైండ కహతే హైం . కౌసానీ కవి సుమిత్రానందన పంత కా జన్మ స్థాన భీ హై .
పతి : తబ తో అల్మోడ఼ా ఠీక హై . వహాఁ సే కౌసానీ పాస హై . వహాఁ అచ్ఛే హోటల భీ హైం .
పత్నీ : సుఝావ తో ఠీక హై, మగర గాడ఼ీ మేం రిజర్వేశన శాయద న మిలే ?
పతి : క్యోం న హమ బస సే చలేం ?
పత్నీ : నా బాబా నా, ఏక తో పహాడ఼ కా రాస్తా ఔర దూసరే బస కీ యాత్రా .
పతి : కోఈ బాత నహీం . హమ టైక్సీ సే చలతే హైం . మేరా ఏక మిత్ర హై సంజయ కుమార . వహ టైక్సీ చలాతా హై . ఉసే ఫ఼ోన కరూఁ ?
పత్నీ : యహ భీ కోఈ పూఛనే కీ బాత హై ? అభీ కీజిఏ .
పతి : చింతా న కరో . టైక్సీ కా ఇంతజామ పక్కా సమఝో . అబ యాత్రా కీ తైయారీ శురూ కరేం ?
పత్నీ : చార జోడ఼ీ కపడ఼ే కాఫీ హైం . ఔర క్యా-క్యా చీజ్రేం లేం ?
పతి : పహాడ఼ పర హల్కీ ఠండ పడ఼ సకతీ హై . స్వేటర ఔర ఊనీ శాల రఖ లో .
పత్నీ : ఔర క్యా లే చలేం ?
పతి : శాయద వహాఁ పర బారిశ భీ హో . ఛతరీ యా రేన-కోట రఖ లేం .
అచ్ఛా యహ బతాఓ, కబ లౌటనా చాహతీ హో ?
పత్నీ : శుక్రవార శామ కో .
పతి : అచ్ఛీ బాత హై . టైక్సీ కే లిఏ అభీ ఫ఼ోన కరతా హూఁ .
పాఠ - 33
డిస్పేంసరీ మేం
మేహతా : నమస్తే, డాక్టర సాహబ .
డాక్టర : ఆఇఏ, కహిఏ, ఆపకో క్యా తకలీఫ఼ హై ?
మేహతా : డాక్టర సాహబ, యహ మేరా బేటా మోహన హై . ఇసే కల సే బుఖార హై . ఇసకే శరీర మేం దర్ద భీ హై . ముఝే బహుత చింతా హై .
డాక్టర : బేటే, జరా మేరే పాస ఆఓ . తుమ్హేం క్యా తకలీఫ఼ హై,......బతాఓ .
మోహన : డాక్టర సాహబ, ముఝే రాత కో ఖాఁసీ ఆతీ హై . ఏక పల భీ చైన నహీం ఆతా . ఖాఁసీ సే నీంద భీ నహీం ఆతీ .
(డాక్టర స్టేథోస్కోప సే మోహన కీ జాఁచ కరతే హైం .)
డాక్టర : తేజ్ర సాఁస లో . అపనీ జీభ దిఖాఓ బేటే, శాబాశ .
మేహతా : డాక్టర సాహబ, కోఈ పరేశానీ కీ బాత తో నహీం ?
డాక్టర : నహీం, చింతా కీ కోఈ బాత నహీం . ఆపకే బేటే కా గలా ఖరాబ హై . ఛాతీ మేం శాయద బలగమ హై . ఏక్సరే కరానా ఠీక రహేగా .
మేహతా : డాక్టర సాహబ, ఏక్సరే కహాఁ కరాఏఁ ?
డాక్టర : క్యోం ? ఆపకో సీ.జీ.ఏచ.ఏస. డిస్పేంసరీ కీ సువిధా మిలతీ హీ హై . ఆపకో వహీం జానా చాహిఏ . మైం పర్చీ పర లిఖ దేతా హూఁ .
మేహతా : మోహన కో ఖానే మేం క్యా దూఁ, డాక్టర సాహబ ?
డాక్టర : ఇసే ఫల ఔర తాజ్రీ సబ్జ్రియాఁ దీజిఏ .
మోహన : డాక్టర సాహబ, ముఝే సంతరా ఔర సేబ పసంద హైం . ఖా సకతా హూఁ ?
డాక్టర : హాఁ, ఖూబ ఫల ఖాఓ .
మేహతా : డాక్టర సాహబ, ఇసే దూధ దూఁ యా కాఫ఼ీ ?
డాక్టర : చాయ-కాఫ఼ీ నహీం, సిర్ఫ దూధ దీజిఏ .
మేహతా : ఠీక హై, డాక్టర సాహబ ఔర కోఈ దవా ?
డాక్టర : తీన దవాఏఁ లిఖ రహా హూఁ . చార-చార ఘంటే కే అంతరాల సే యే దవాఏఁ మోహన కో దీజిఏగా .
మేహతా : ధన్యవాద, డాక్టర సాహబ, నమస్తే .
డాక్టర : నమస్తే .




పాఠ - 34
క్రికేట మైచ
(ఆఁఖోం దేఖా హాల)
యహ ఆకాశవాణీ హై . ఇస సమయ ఆప భారత ఔర ఇంగ్లైండ కే బీచ ఖేలే జా రహే చౌథే ఏక దివసీయ క్రికేట మైచ కా ఆఁఖోం దేఖా హాల సున రహే హైం . భారత ఇంగ్లైండ కే తీన సౌ పచ్చీస రనోం కా పీఛా కర రహా హై . ఏక-ఏక రన కే సాథ హీ భారత జీత కీ తరఫ బఢ఼ రహా హై . దర్శక ఢోల-నగాడ఼ే పీట రహే హైం . కుఛ దర్శక తిరంగా లేకర దౌడ఼ రహే హైం . ఆకాశ మేం తిరంగే గుబ్బారే భీ దిఖాఈ దే రహే హైం . లార్డ్్స కే ఐతిహాసిక మైదాన మేం పహలీ బార ఇతనా ఉత్సాహ దిఖాఈ దే రహా హై . తిరంగే కో లహరాతా దేఖకర ఇంగ్లైండ మేం లఘు భారత కా దృశ్య దిఖాఈ దే రహా హై .

గేందబాజ్ర హర తరహ కీ గేంద ఫేంక రహే హైం లేకిన మధ్యక్రమ కే బల్లేబాజ్ర మోహమ్మద కైఫ఼ ఆజ గేందబాజ్రోం కీ గేందోం కీ ధజ్జియాఁ ఉడ఼ా రహే హైం . హర గేంద కో వే ఆఫ సాఇడ కీ తరఫ ఆసానీ సే ధకేల రహే హైం . గేంద బల్లే పర లగతే హీ తేజ్ర గతి సే భాగీ జా రహీ హై . దో ఖిలాడ఼ీ ఉసే పకడ఼నే కే లిఏ దౌడ఼ రహే హైం ఔర భారత కే ఖాతే మేం దో ఔర రన . అబ భారత కో జీత కే లిఏ సిర్ఫ ఏక రన కీ జ్రరూంరత హై ఔర యహ రహీ గేందబాజ్ర కీ అగలీ గేంద . గేంద బల్లే కే నిచలే హిస్సే సే లగకర ఆఫ సాఇడ కీ తరఫ తేజ్రీ సే భాగ రహీ హై . క్షేత్రరక్షక గేంద రోకనే మేం అసమర్థ, ఔర యహ రహా చౌకా . ఇసీ కే సాథ భారత కీ దో వికటోం సే ఐతిహాసిక జీత .

దర్శక ఉత్సాహిత హైం . భీడ఼ మైదాన కీ ఓర దౌడ఼ రహీ హై . భారతీయ టీమ కే కప్తాన సౌరభ గాంగులీ భీ ఖుద కో సంభాల నహీం పా రహే హైం . వే మైదాన కీ ఓర దౌడ఼ రహే హైం . వే అబ అపనీ కమీజ ఉతారకర హవా మేం లహరా రహే హైం . భీడ఼ తిరంగా లహరాతే హుఏ భారత మాతా కీ జయ బోల రహీ హై . ఇంగ్లైండ టీమ కే ఖిలాడ఼ీ భీ ఖడ఼ే హోకర భారతీయ టీమ కా సమ్మాన కర రహే హైం . భారత కీ ఇస ఐతిహాసిక జీత కే సాథ హీ హమ స్టూడియో వాపస చలతే హైం .

పాఠ - 35
ఫోన పర
పాత్ర : మోహన (భాఈ)
రేణు (బహన)
మీరా (బడీ బహన)
అమరనాథ (నౌకర)
( ట్రిన-ట్రిన ఘంటీ బజతీ హై)
నౌకర : (ఫోన ఉఠాకర) హైలో . కౌన బోల రహే హైం ?
మీరా : మైం మీరా బోల రహీ హూఁ . అమరనాథ బోల రహే హో ?
అమరనాథ : హాఁ, దీదీ జీ నమస్తే . మైం అమరనాథ బోల రహా హూఁ . ఆప లోగ కైసే హైం ?
మీరా : అమరనాథ తుమ కైసే హో ?.........హాఁ, హమ సబ ఠీక హైం . అచ్ఛా, జరా రేణు కో బులాఓ .
అమరనాథ : బహన జీ, ఆపకీ జీజీ ఫ఼ోన పర హైం .
రేణు : అభీ ఆ రహీ హూఁ . (ఆకర ఫ఼ోన ఉఠాతీ హైం) హైలో దీదీ, నమస్తే . క్యా హాల హైం ? సబ ఠీక హై ?
మీరా : సబ మజే మేం హైం . తుమ లోగ క్యా కర రహే హో ?
రేణు : ఆజ ఛుట్టీ హై న . ఘర పర హీ హైం . అభీ తో కుఛ కర నహీం రహీ హూఁ . నాశ్తా కర రహీ హూఁ ఔర రేడియో పర గానే సున రహీ హూఁ . హాఁ, ఆజకల ఏక చిత్ర బనా రహీ హూఁ . కైనవస పర తైల చిత్ర హై . సముద్ర తట కా దృశ్య బనా రహీ హూఁ .
మీరా : బహుత అచ్ఛా . తుమ తో ఆజకల చిత్రకారీ సీఖ రహీ హో న ?
రేణు : హాఁ, తీన-చార మహీనే సే సీఖ రహీ హూఁ . హమారే ఘర కే పాస కలా మహావిద్యాలయ హై, వహీం సీఖ రహీ హూఁ .
మీరా : రోజ చిత్ర బనానే కా అభ్యాస కరతీ హో న ?
రేణు : హాఁ దీదీ . రోజ్ర థోడ఼ీ దేర అభ్యాస కరతీ హూఁ . ఫిర గురూ జీ కో దిఖాతీ హూఁ . వే ముఝే సుఝావ దేతే హైం . దీదీ, ముఝే లగతా హై కి మైం తేజీ సే సీఖ రహీ హూఁ .
మీరా : బహుత అచ్ఛా . ఔర తుమ్హారీ పఢ఼ాఈ ?
రేణు : ఠీక చల రహీ హై దీదీ . ఆప క్యా కర రహీ హైం ?
మీరా : మైం ఏక ఉపన్యాస పఢ఼ రహీ హూఁ . భీష్మ సాహనీ కా ఉపన్యాస హై " తమస " . బహుత అచ్ఛా హై . దో- తీన
దిన సే పఢ఼ రహీ హూఁ . ఇస పర ఫ఼ిల్మ భీ బనీ హై . ఆజ శామ కో దేఖనే జా రహీ హూఁ . అచ్ఛా, మోహన కహాఁ హై ?
రేణు : అభీ బులాతీ హూఁ . భైయా, జల్దీ ఆఓ . దీదీ బాత కరనా చాహతీ హైం .
మోహన : (ఫ఼ోన ఉఠాకర) హైలో దీదీ . కైసే హైం ఆప సబ ? క్యా చల రహా హై
మీరా : సబ బఢి఼యా హై . తుమ బతాఓ, అభీ క్యా కర రహే హో ?
మోహన : ఖాస కుఛ నహీం, అఖ఼బార దేఖ రహా హూఁ .
మీరా : తుమ్హారే సంగీత కా అభ్యాస ఠీక చల రహా హై న ?
మోహన : హాఁ, దీదీ . అగలే మహీనే కాలేజ్ర మేం సంగీత కీ ప్రతియోగితా హై . ఉసీ కీ తైయారీ కర రహా హూఁ .
మీరా : క్యా ఆఇటమ్స పేశ కర రహే హో ? భజన ?
మోహన : నహీం దీదీ . ఇస బార రవీంద్ర సంగీత కీ ప్రతియోగితా హై . హమారీ టీమ ఏక గీత గా రహీ హై .
మీరా : బహుత అచ్ఛా . తుమ రవీంద్ర సంగీత కబ సే సీఖ రహే హో ?
మోహన : కరీబ చార మహీనే సే . ఇసకే లిఏ మైం బంగలా భాషా భీ సీఖ రహా హూఁ .
మీరా : బఢి఼యా . తుమ్హేం అభీ సే హార్దిక బధాఈ . అచ్ఛా, ఫ఼ోన రఖతీ హూఁ .
మోహన : అచ్ఛా దీదీ .
పాఠ - 36
పికనిక
అధ్యాపక : అగలే రవివార కో హమ లోగ కహీం పికనిక కే లిఏ చలేం .
సుభాష : తబ తో మజా ఆఏగా సర, కహాఁ చలేంగే ?
అధ్యాపక : కహాఁ చలేంగే, యహ తో ఆప లోగ హీ తయ కరేంగే .
జావేద : సర, సూరజకుండ ఠీక రహేగా .
గీతా : నహీం సర, ఆగరా అచ్ఛా రహేగా .
అధ్యాపక : నహీం గీతా, హమ ఇతనీ దూర నహీం జాఏఁగే . సూరజకుండ చలేంగే .
గీతా : కబ చలేంగే ?
అధ్యాపక : హమ సుబహ నాశ్తా కరకే నౌ బజే నికలేంగే ఔర దస బజే వహాఁ పహుఁచేంగే, వహాఁ ఘూమేంగే, ఖేలేంగే ఔర గానా గాఏఁగే . బడ఼ా హీ సుందర పహాడ఼ీ క్షేత్ర హై . బీచ మేం కుండ బనా హై .
జావేద : అచ్ఛా, ఖానే కా క్యా ప్రబంధ హోగా ?
సుభాష : దో విద్యార్థీ మిఠాఈ లాఏఁగే . దో విద్యార్థీ నమకీన ఔర దో విద్యార్థీ ఫల లాఏఁగే .
అధ్యాపక : గీతా ఔర శీలా పూడ఼ియాఁ బనాకర లాఏఁగీ ఔర సురేంద్ర ఛోలే లాఏగా . రీటా కేక లాఏగీ .
జావేద ఔర సురైయా : ఔర హమ ఖీర లాఏఁగే .
అధ్యాపక : రవివార కో బస సాఢ఼ే ఆఠ బజే ఆ రహీ హై . ఆప సబ ఆఠ బజే యహాఁ పహుఁచిఏ .
సుభాష : క్యా సుషమా మైడమ భీ చలేంగీ ?
అధ్యాపక : నహీం, వే నహీం ఆఏఁగీ . ఉనకో కుఛ కామ హై .
అధ్యాపక : క్యా మీరా జీ ఆఏఁగీ ?
సుభాష : ముఝే మాలూమ నహీం . శాయద నహీం ఆఏఁగీ .
జావేద : సర, వహాఁ మౌసమ కైసా రహేగా ?
అధ్యాపక : ఆజకల బారిశ హో రహీ హై, ఇసలిఏ వహాఁ మౌసమ సుహావనా హోగా .

పాఠ -37
సాక్షాత్కార
ఉమ్మీదవార : నమస్తే .
బోర్డ కా అధ్యక్ష : నమస్తే, ఆప ప్రియరంజన ముఖర్జీ హైం న ? బైఠిఏ .
ముఖర్జీ : ధన్యవాద .
అధ్యక్ష : అచ్ఛా, ఆప నాగపుర యూనివర్సిటీ కే స్నాతక హైం . బీ.ఏ. మేం ఆపకే విషయ కౌన-కౌన సే థే ?
ముఖర్జీ : అర్థశాస్త్ర, ఇతిహాస, రాజనీతిశాస్త్ర, అంగ్రేజ్రీ ఔర హిందీ .
అధ్యక్ష : క్యా ఆపకో మరాఠీ భీ ఆతీ హై ?
ముఖర్జీ : జీ హాఁ, ముఝే మరాఠీ భీ ఆతీ హై . అచ్ఛీ తరహ లిఖ-పఢ఼ సకతా హూఁ .
సదస్య 1 : క్యా ఆప టంకణ, మేరా మతలబ హై, టాఇపింగ జానతే హైం ?
ముఖర్జీ : జీ హాఁ, మైం హిందీ ఔర అంగ్రేజ్రీ దోనోం మేం టాఇప కర సకతా హూఁ .
సదస్య : క్యా ఆపకో ఆశులిపి యానీ శార్టహైండ భీ ఆతీ హై ?
ముఖర్జీ : జీ, ఆజకల మైం హిందీ ఆశులిపి సీఖ రహా హూఁ . అంగ్రేజ్రీ శార్టహైండ భీ జానతా హూఁ .
సదస్య 2 : ముఖర్జీ యహ బతాఇఏ, ఆపకో లేఖా కా కామ ఆతా హై ?
ముఖర్జీ : ఇస సమయ మైం ఏక నిజీ కంపనీ మేం కామ కర రహా హూఁ . వహాఁ లేఖా కా కామ మైం హీ దేఖతా హూఁ .
సదస్య 2 : అచ్ఛా, బైలేంస శీట కో హిందీ మేం క్యా కహతే హైం ?
ముఖర్జీ : (జరా సోచకర) తులన-పత్ర .
సదస్య 2 : ఠీక హై . బతాఇఏ, హిందీ కో సంఘ కీ రాజభా−ాా కబ బనాయా గయా ?
ముఖర్జీ : క్షమా కరేం, ముఝే ఇసకీ జానకారీ నహీం హై .
అధ్యక్ష : ఆప నిజీ కంపనీ కీ నౌకరీ క్యోం ఛోడ఼నా చాహతే హైం ?
ముఖర్జీ : కంపనీ ముఝే ఇటలీ భేజనా చాహతీ హై, లేకిన మేరే పితాజీ కా స్వాస్థ్య ఠీక నహీం రహతా . ఇసలిఏ ఇస సమయ మైం విదేశ నహీం జా సకతా .
అధ్యక్ష : హమ అహమదాబాద మేం ఏక శాఖా ఖోలనా చాహతే హైం . యహ పద అహమదాబాద కే లిఏ హై. క్యా ఆప అహమదాబాద జా సకేంగే ?
ముఖర్జీ : జీ హాఁ, ఖుశీ సే జా సకతా హూఁ . మేరీ పత్నీ గుజరాతీ హై . ఉసకా మాయకా అహమదాబాద మేం హీ హై .
అధ్యక్ష : బహుత అచ్ఛా, అబ ఆప జా సకతే హైం .
ముఖర్జీ : ధన్యవాద .


పాఠ - 38
వివాహ కా నిమంత్రణ
(ఘర కే డ్రాఇంగరూంమ మేం పరివార కే సదస్యోం కే బీచ బాతచీత)
మాఁ : పరసోం రాజీవ కీ శాదీ హై . శాదీ మేం క్యా సబ లోగ చలేంగే ?
పార్థ : మాఁ, మైం తో శాదీ మేం జరూర చలూఁగా .
మాఁ : శాదీ సే ఏక దిన పహలే మహిలా సంగీత కా కార్యక్రమ హై . ముఝే తో మహిలా సంగీత మేం భీ జానా హోగా .
అను : మహిలా సంగీత మేం మైం భీ చలూఁగీ, మాఁ . వహాఁ ఢోలక బజేగీ, సబ గీత గాఏఁగే ఔర ఖూబ నాచేంగే . మాఁ, వహాఁ మేంహదీ భీ లగేగీ ?
మాఁ : హాఁ, వహాఁ మేంహదీ భీ లగేగీ . దూసరే దిన రాజీవ కీ బారాత జాఏగీ .
పార్థ : మైం బారాత మేం ఖూబ నాచూఁగా . మాఁ, మైం రాజీవ భైయా కే సాథ ఘోడ఼ీ పర భీ బైఠూఁగా . ద్వార-చార మేం భీ భైయా కే సాథ రహూఁగా . అను దీదీ, బారాత మేం తుమ భీ డాంస కరనా .
అను : నహీం, మైం డాంస నహీం కరూఁగీ . బారాత మేం, మైం దుల్హన కీ తరహ లహఁగా-చునరీ పహన కర జాఊఁగీ తో డాంస కైసే కరూఁగీ ? పార్థ, తుమ శాదీ మేం క్యా పహనోగే ?
పార్థ : మైం అపనీ శేరవానీ పహనూఁగా పర ఉసకే సాథ నఈ జూతియాఁ ఖరీదనీ హోంగీ . పితాజీ, హమ బాజార కబ జాఏంగే .
పితాజీ : బాజార తో కల హీ జానా హై . రాజీవ కీ శాదీ కే లిఏ కోఈ అచ్ఛా-సా ఉపహార భీ లేనా హై .
మాఁ : హాఁ, మైం రాజీవ ఔర ఉసకీ దుల్హన కో శాదీ కీ యాదగార కే తౌర పర ఏక బహుత సుందర సా ఉపహార దేనా చాహూఁగీ .
అను : మాఁ, మైం అపనే లిఏ ఏక నఈ డ్రేస భీ ఖరీదూఁగీ .
మాఁ : ఠీక హై, తుమ్హారే లిఏ ఏక నఈ డ్రేస భీ దేఖేంగే .
పార్థ : శాదీ మేం బహుత మజా ఆఏగా . హమ ఖూబ గోలగప్పే, ఆలూ కీ చాట ఔర ఆఇసక్రీమ ఖాఏఁగే .
అను : మాఁ, క్యా హమ రాతభర వహీం రుకేంగే ? ఫేరే తో దేర సే హోంగే ఔర ఉసకే బాద హీ జూతా ఛుపాఈ కీ రస్మ హోగీ . దూల్హే కీ సాలియాఁ మిలకర గాఏఁగీ " పైసే దే దో, జూతే లే లో " . శాదీ కా అసలీ మజ్రా తో వహాఁ ఆఏగా .
మాఁ : హాఁ, హమ లోగ విదాఈ తక వహీం రహేంగే . విదాఈ తో సుబహ చార బజే తక హీ హో పాఏగీ .
పితాజీ : మైం ఔర పార్థ తో ఖా-పీకర ఘర ఆ జాఏఁగే . తుమ మాఁ-బేటీ విదాఈ తక రుక జానా . అను కో అపనే దూల్హే భైయా ఔర నఈ దుల్హన భాభీ కే సాథ రహనా అచ్ఛా లగేగా .
మాఁ : ఠీక హై, ఫిర హమ దోనోం అగలీ సుబహ దుల్హన కీ ముఁహ-దిఖాఈ కీ రస్మ కే బాద హీ ఘర లౌటేంగీ .
పితాజీ : హాఁ, యహీ అచ్ఛా రహేగా .
పాఠ - 40
ముంబఈ కీ బారిశ
బచపన సే లేకర అఠారహ వర్ష కీ ఆయు తక మైం ముంబఈ మేం రహీ హూఁ . ముంబఈ ఏక సుందర మహానగర హై . యహాఁ ఊఁచీ-ఊఁచీ ఇమారతేం హైం తో యహాఁ సముద్రతట, హరియాలీ తథా సుందర పార్క భీ హైం .
ముంబఈ మేం జూన సే అగస్త మాహ తక ఖూబ బారిశ హోతీ హై . బారిశ భీ ఐసీ కి హఫ఼్తే-దస దిన తక సూరజ కే దర్శన నహీం హోతే . ముంబఈ మేం హమ ఉన దినోం ఆరే మిల్క కాలోనీ మేం రహతే థే . యహ కాలోనీ ఏక పహాడ఼ీ పర బసీ హై . కాలోనీ కే బీచ-బీచ మేం యహాఁ జంగల భీ సంరక్షిత హై . బారిశ కే దినోం మేం యహ కాలోనీ ఖూబ హరీ-భరీ హో జాతీ థీ . సడ఼క కే దోనోం తరఫ గులమోహర కే పేడ఼ థే . గులమోహర కే ఫూలోం సే ఢకీ సడ఼కేం బహుత సుందర లగతీ థీం . హమారీ కాలోనీ కే పాస హీ ఫ఼ిల్మ సిటీ థీ . ఫ఼ిల్మ సిటీ తథా కాలోనీ మేం ఫ఼ిల్మోం కీ శూటింగ హోతీ థీ . హమ లోగ భీ అక్సర శూటింగ దేఖనే జాతే థే .
బచపన మేం బారిశ కే దినోం మేం స్కూల జానే మేం ఖూబ ఆనంద ఆతా థా . హమ సబ బచ్చే గమబూట ఔర బరసాతీ పహనకర స్కూల జాతే థే . బారిశ అధిక హోనే పర రేలవే లాఇన పర పానీ భర జాతా థా . ట్రేనేం రుక జాతీ థీం . బసేం ధీరే-ధీరే చలతీ థీం . హమ లోగోం కో ఆనే-జానే మేం అసువిధా హోతీ థీ, ఫిర భీ హమ లోగ ఇస మౌసమ కా ఖూబ ఆనంద ఉఠాతే థే .
బారిశ కే దినోం మేం ముంబఈ కే లోగ ఖూబ పికనిక మనాతే హైం . యహాఁ కా హాజీ అలీ, జుహూ బీచ, చౌపాటీ కా సముద్రతట, జహాఁగీర ఆర్ట గైలరీ, ప్రింస ఆఫ వేల్స మ్యూజియమ, గేటవే-ఆఫ఼ ఇండియా, జీజా మాతా ఉద్యాన, నేహరూ విజ్ఞాన కేంద్ర, మఛలీఘర తథా మహాలక్ష్మీ మందిర పర్యటన కే ప్రముఖ స్థల హైం . మైం భీ పరివార కే సాథ అక్సర జుహూ బీచ జాతీ థీ . ఘంటోం హమ సముద్ర మేం ఉఠనే వాలీ ఉఁచీ-ఊంఁచీ లహరేం దేఖతే రహతే థే . కభీ-కభీ హమ సముద్ర మేం నహాతే భీ థే . రేత కే ఘరౌందే బనాకర ఉన్హేం రంగ-బిరంగీ కాగజ్ర కీ ఝండియోం సే సజాతే థే . శామ హోనే కే బాద సముద్రతట పర భీడ఼ బఢ఼నే లగతీ థీ . ఖానే-పీనే కీ దుకానోం పర భీ ఖూబ భీడ఼ హో జాతీ థీ . హమ ముంబఈ కీ మశహూర "భేలపూరీ " ఔర "పానీ పూరీ " (గోలగప్పే) అవశ్య ఖాతే థే . మిర్చ లగనే పర సబ నారియల పానీ పీతే థే .
సముద్రతట పర హోనే వాలే సూర్యాస్త కా అద్భుత దృశ్య దేఖకర హీ హమ సబ ఘర లౌటతే థే . ఆజ భీ ముఝే బచపన కే ఉన దినోం కీ యాద ఆతీ హై .


పాఠ - 41
అంతరరాష్టీయ వ్యాపార మేలే మేం
హర సాల కీ తరహ ఇస సాల భీ ప్రగతి మైదాన మేం 14 నవంబర సే అంతరరాష్ట్రీయ వ్యాపార మేలా లగా హై . హమనే పిఛలే సాల యహ మేలా దేఖా థా . ఇస బార భీ బచ్చోం నే ఆగ్రహ కియా . ఇసలిఏ హమ పిఛలే రవివార కో మేలా దేఖనే గఏ.
ఇస బార మేలే మేం భారత కే సభీ రాజ్యోం కే సాథ-సాథ కఈ అన్య దేశోం నే భీ హిస్సా లియా . యహాఁ చీన, జాపాన తథా కోరియా ఆది దేశోం కీ బడ఼ీ-బడ఼ీ కంపనియాఁ అపనా సామాన లేకర ఆఈ హైం . పిఛలే సాల కుఛ విదేశీ కంపనియాఁ మేలే మేం నహీం ఆఈ థీం .
పిఛలీ బార భీడ఼ కీ వజహ సే హమ జాపాన పైవేలియన నహీం దేఖ సకే థే ఇసలిఏ సబసే పహలే హమ జాపాన కే పైవేలియన మేం గఏ . జాపానీ మండప మేం మశీనేం దేఖనే లాయక థీం వ ఇసమేం హర తరహ కే ఇలైక్ట్రానిక సామాన జైసే టీ.వీ., వాశింగ మశీనేం తథా ఫ్రిజ్ర ఆది కా ప్రదర్శన కియా గయా థా . హమనే భీ యహాఁ సే సోనీ కా ఫ఼్లేట స్క్రీన టీ.వీ. ఖరీదా . మేలే మేం కోరియా కా మండప బహుత అచ్ఛా థా .
ఇసకే బాద హమ మేలే కా ముఖ్య ఆకర్షణ చీన కా పైవేలియన దేఖనే గఏ థే . యహాఁ కే సస్తే బిజలీ కే సామాన తథా ఖిలౌనోం నే సబకో ఆకర్షిత కియా . హమనే భీ యహాఁ సే "సిఏఫల" లాఇట్స లీ జిససే బిజలీ కీ బచత హో సకే .
పిఛలే సాల ముఝే ఆంధ్ర ప్రదేశ కే మోతియోం సే బనే గహనోం నే బహుత ఆకర్షిత కియా థా లేకిన మైం లే నహీం సకీ థీ . ఇస బార మైంనే యహాఁ సే పటోలా కీ ఏక సాడ఼ీ ఔర మోతియోం కా హార లియా .
హమనే గుజరాత కే మండప మేం జానే కీ కోశిశ కీ లేకిన అందర నహీం జా సకే . భీడ఼ బహుత థీ . హమనే బాహర హీ పావ-భాజీఞ్జ్ ఔర ఢోకలా ఖాయా .
ఇసకే బాద ఖూబసూరత గరమ శాలేం ఖరీదనే కే లిఏ హమ హిమాచల ప్రదేశ కే పైవేలియన మేం గఏ . జమ్మూ-కశ్మీర కే పైవేలియన మేం కశ్మీరీ కఢ఼ాఈ కే గరమ సూట, శాలేం తథా అఖరోట కీ లకడ఼ీ కా ఫర్నీచర దేఖనే లాయక థా . పిఛలే సాల యహాఁ సే హమనే కశ్మీరీ కాలీన లియా థా . ఇస బార మైంనే యహాఁ సే ఏక గరమ సూట ఖరీదా .
ఇసకే పశ్చాత్ హమ అసమ తథా నాగాలైండ కే పైవేలియన మేం భీ గఏ . యహాఁ బేంత కా బనా హుఆ ఆకర్షక ఫర్నీచర దేఖా . పిఛలీ బార బచ్చోం నే యహాఁ సే జూట కా బనా ఝూలా ఖరీదా థా . ఇస బార ఉన్హోంనే యహాఁ సే సూఖే హుఏ ఫూల, ఆకర్షక తథా రంగ-బిరంగీ పత్తియాఁ తథా ఫూలదాన ఖరీదా .
సారా దిన ఘూమతే-ఘూమతే హమ లోగ థక చుకే థే లేకిన మన అభీ నహీం భరా థా . మేలే కా సమయ సమాప్త హో రహా థా, ఇస వజహ సే హమ అన్య పైవేలియన నహీం దేఖ సకే . శామ కే ఆఠ బజే హమ మైదాన సే బాహర ఆ గఏ .


పాఠ - 42
పాఁచ ప్రశ్న
ఏక బార బాదశాహ అకబర కా దరబార లగా హుఆ థా . బీరబల సహిత సభీ దరబారీ వహాఁ ఉపస్థిత థే . బాదశాహ నే దరబారియోం కీ బుద్ధి-పరీక్షా లేనే కే లిఏ కుఛ ప్రశ్న పూఛనే శురూ కిఏ . ఉనకా పహలా ప్రశ్న థా - " ఫూలోం మేం సబసే సుందర ఫూల కౌన-సా హై ? " ఏక దరబారీ తురంత బోలా - జహాఁపనాహ, గులాబ . దూసరే నే కహా - కమల . బీరబల నే ఇస ప్రశ్న కా కోఈ ఉత్తర నహీం దియా .
బాదశాహ నే దూసరా ప్రశ్న కియా - " సబసే పౌష్టిక దూధ కిసకా హోతా హై ? " ఏక దరబారీ నే తపాక సే కహా - జహాఁపనాహ, గాయ కా దూధ . దూసరే నే కహా - బకరీ కా దూధ . కుఛ దరబారియోం నే భైంస కే దూధ కో సబసే ఉత్తమ బతాయా . బీరబల కేవల ముస్కురాతే రహే, కుఛ బోలే నహీం .
అకబర నే అగలా సవాల కియా - " సబసే మీఠీ చీజ్ర క్యా హై ? " ఏక దరబారీ నే కహా- హుజ్రూర, బరఫ఼ీ . దూసరే నే కహా - రసగుల్లా . అన్య దరబారియోం నే భీ కిసీ న కిసీ మిఠాఈ కో సబసే అచ్ఛా బతాయా. అకబర అబ భీ బీరబల కీ చుప్పీ పర హైరాన థే .
బాదశాహ నే అగలా ప్రశ్న పూఛా - " సబసే అచ్ఛా పత్తా కౌన-సా హై ? " కిసీ నే భీ తురంత జవాబ నహీం దియా . కుఛ సోచనే కే బాద ఏక దరబారీ నే కహా - " బాదశాహ, నీమ కా పత్తా . ఇసకా పత్తా అనేక బీమారియోం కో దూర కరతా హై . " కుఛ నే తులసీ తో కిసీ నే కేలే కే పత్తే కో అచ్ఛా బతాయా . ఉన్హోంనే కహా యే పవిత్ర హైం, పూజా కే కామ ఆతే హైం .
అకబర నే ముస్కురాతే హుఏ పాఁచవాఁ ప్రశ్న కియా - "సభీ బాదశాహోం మేం సర్వశ్రేష్ఠ బాదశాహ కౌన హై ? " సభీ నే ఏక స్వర మేం కహా - " బాదశాహ అకబర . "
అంతిమ ప్రశ్న కా ఉత్తర సునకర బాదశాహ కో బహుత ప్రసన్నతా హుఈ . ఫిర భీ బీరబల చుప థే . బాదశాహ నే కహా - " బీరబల తుమనే కుఛ భీ నహీం కహా ? " ఇస పర బీరబల నే ముస్కురాతే హుఏ కహా- మహారాజ, కపాస కా ఫూల సబసే సుందర హోతా హై . ఇసకే రేశోం సే బనే కపడ఼ే మనుష్య కే శరీర కో ఢకతే హైం . జవాబ సునకర సభీ దరబారీ ఏక-దూసరే కా ముఁహ తాకనే లగే .
బీరబల నే ఆగే కహా - మాఁ కా దూధ సబసే ఉత్తమ హోతా హై . మిఠాస జబాన మేం హోతీ హై జిససే మీఠే శబ్ద నికలతే హైం . ఉత్తర సునకర అకబర భీ ముస్కరానే లగే . బీరబల నే పత్తోం మేం పాన కే పత్తే కో సర్వశ్రే-ఠ బతాయా . పూజా మేం కామ ఆనే కే సాథ రిశ్తేదారోం ఔర మేహమానోం కా స్వాగత పాన సే హీ కియా జాతా హై .
అంతిమ ప్రశ్న కా ఉత్తర సుననే కే లిఏ సారా దరబార ఉత్సుక థా . బీరబల నే కహా - సభీ రాజాఓం మేం ఇంద్ర సర్వశ్రేష్ఠ హైం . దరబారియోం నే హైరానీ సే పూఛా - కైసే ? బీరబల బోలే - ఇంద్ర వర్షా కే దేవతా హైం, వర్షా సే వనస్పతియాఁ పైదా హోతీ హైం, జీవ-జంతు జీవిత రహతే హైం .
బీరబల కే బుద్ధిమత్తాపూర్ణ జవాబ సునకర అకబర ఔర సభీ దరబారియోం కో అపార ప్రసన్నతా హుఈ, సబకే చేహరే ఖిల ఉఠే .
పాఠ - 43
జయపుర కీ సైర
పిఛలే మహీనే ఏల.టీ.సీ. లేకర మైం అపనే పరివార కే సాథ జయపుర కీ యాత్రా పర గయా . జయపుర కే లిఏ హమనే రాత కీ గాడ఼ీ పకడ఼ీ . సుబహ పాఁచ బజే హమ జయపుర పహుఁచ గఏ . కుఛ-కుఛ అఁధేరా థా . హమనే అపనా సామాన క్లోక-రూంమ మేం జమా కియా . థోడ఼ీ దేర హమనే ప్రతీక్షాలయ మేం విశ్రామ కియా . వహీం పర నహా-ధోకర తైయార హో గఏ .
ఇతనే మేం దిన నికల ఆయా . హమ లోగ బాహర నికలే . సామనే కఈ దుకానేం థీం . కుఛ హోటల భీ థే . ఏక హోటల మేం హమనే నాశ్తా కియా . మైంనే మావాబాటీ ఖాఈ . మేరీ పత్నీ నే పరాఠా ఖాయా . బచ్చోం నే బీకానేరీ రసగుల్లే ఖాఏ .
జయపుర సే లగభగ చౌదహ కి.మీ. కీ దూరీ పర ఆమేర కా కిలా హై . యహ బహుత పురానా ఔర బడ఼ా కిలా హై . హమనే టైక్సీ లీ ఔర ఆమేర పహుఁచే . ఆమేర మేం శీశమహల దేఖనే లాయక హై . శీశమహల కే పాస హీ దేవీ కా మందిర హై . హమనే మందిర మేం దేవీ కే దర్శన కిఏ . వహాఁ హమనే మందిర కే పాస కా బాజ్రార దేఖా . బాజ్రార సే మేరీ పత్నీ నే చూడ఼ియాఁ ఖరీదీం . హమనే టైక్సీ కీ ఔర శహర వాపస ఆఏ .
హమనే ఏక హోటల మేం ఖానా ఖాయా . ఉసకే బాద హమనే హవామహల దేఖా . హవామహల కే పాస హీ జంతర-మంతర హై . యహాఁ ఏక వేధశాలా హై . ఇసకా నిర్మాణ రాజా జయసింహ నే కియా థా . హమనే ఘూమ-ఘూమకర జంతర-మంతర దేఖా . ఇసకే బాద హమ రామ నివాస బాగ గఏ . వహాఁ కలా సంగ్రహాలయ హై జో బడ఼ా దర్శనీయ హై . వహాఁ హమనే సుందర కలాకృతియాఁ దేఖీం . సంగ్రహాలయ మేం జయపుర కే రాజా-మహారాజాఓం కే కపడ఼ే, అస్త్ర-శస్త్ర ఔర ఉనకే చిత్ర రఖే గఏ హైం . రాజస్థాన కో పహలే రాజపూతానా కహా జాతా థా . రాజపూత అపనీ ఆన, బాన ఔర శాన కే లిఏ ప్రసిద్ధ థే . రాజస్థాన అతిథి సత్కార కే లిఏ భీ జానా జాతా హై . " పధారో మ్హారే దేశ " లోకగీత ఇసీ భావనా పర లిఖా గయా హై .
శామ కో "బడ఼ా బాజ్రార " మేం హమనే ఖరీదదారీ కీ . మేరీ పత్నీ నే బఁధేజీ సాడ఼ియాఁ ఖరీదీం . బచ్చోం నే లకడ఼ీ కా సామాన ఔర ఖిలౌనే ఖరీదే . మైంనే జయపురీ జాకేట ఖరీదీ .
ఏక మిత్ర నే హమేం శహర సే దస కి.మీ. దూర స్థిత చౌకీ ఢాణీ మేం ఆమంత్రిత కియా . చౌకీ ఢాణీ రాజస్థానీ జీవన శైలీ కా జీతా జాగతా ఉదాహరణ హై . హమనే వహాఁ లోక నృత్య దేఖే . ఫిర హమనే రాజస్థానీ వ్యంజన దాల-బాటీ-చూరమా ఖాయా .
దూసరే దిన హమనే ఝీలోం కే శహర ఉదయపుర కే లిఏ ప్రస్థాన కియా .
పాఠ - 44
ఆతిథ్య
రతనపుర గాఁవ మేం రామదీన పటేల కా ఘర మందిర వాలీ సడ఼క పర హై . రామదీన కా ఏక బేటా హై - కిసన . పిఛలే సాల రామదీన నే బేటే కీ శాదీ కీ హై . బహూ సుశీలా గుణవతీ హై . ఉసనే జల్దీ హీ పూరా ఘర సఁభాల లియా . రామదీన దో సాల పహలే సేవాముక్త హో చుకే హైం . కిసన కీ పక్కీ నౌకరీ నహీం లగీ హై . ఘర కా ఖర్చ ముశ్కిల సే చలతా హై .
ఘర కే సామనే సడ఼క పర నీమ కా ఏక పేడ఼ హై . రాస్తా చలనే వాలే పేడ఼ కీ ఛాయా మేం బైఠకర ఆరామ కరతే హైం ఔర చలే జాతే హైం . ఏక దిన సుశీలా నే దేఖా, తీన మహిలాఏఁ ఆకర బైఠీ హైం . దోపహర కో వహాఁ సే బాకీ లోగ జా చుకే హైం లేకిన మహిలాఏఁ అబ భీ బైఠీ హైం . ఉన్హోంనే న కుఛ ఖాయా హై, న పియా హై . సుశీలా నే యహ బాత అపనీ సాస కో బతాఈ . సాస నే కహా, జాఓ బేటీ, ఉనసే ప్రార్థనా కరో కి హమారే ఘర పధారకర భోజన కరేం .
సుశీలా నే జాకర ఉనకో ప్రణామ కియా ఔర ఘర ఆనే కా నిమంత్రణ దియా . తీనోం మహిలాఓం నే ఆశీర్వాద దియా . ఉనమేం సే ఏక నే కహా - మైం భాగ్యలక్ష్మీ హూఁ, యే సమృద్ధి హైం ఔర యే శాంతి హైం . హమ తీనోం ఏక సాథ నహీం చల సకతీం . కిసీ ఏక కో తుమ బులా సకతీ హో . ఘర మేం పూఛ ఆఓ కి హమమేం సే కౌన తుమ్హారే ఘర ఆఏ .
సుశీలా నే సాస కో పూరా హాల బతా దియా . రామదీన భీ ఘర పర థే . తీనోం విచార కరనే లగే, కిసే బులాఏఁ . రామదీన నే అపనే అనుభవ సే కహా - భాగ్యలక్ష్మీ కో బులా లాఓ . భాగ్య సే హీ సబ కుఛ మిలతా హై . సాస నే కహా - మేరే విచార మేం సమృద్ధి కో బులానా ఠీక హై . సమృద్ధి రహేగీ తో ఖుశహాలీ హోగీ .
సాస-ససుర అపనీ రాయ దే చుకే తో బహూ సుశీలా బోలీ - మేరే విచార మేం హమేం శాంతి కో బులానా చాహిఏ . ఘర మేం శాంతి రహేగీ తో సుఖ ఔర సమృద్ధి భీ ఆ జాఏగీ . రామదీన నే కహా - తుమ్హారీ బాత ఠీక లగతీ హై . శాంతి కో బులా లాఓ .
సుశీలా ఫిర తీనోం మహిలాఓం కే సామనే ఖడ఼ీ థీ . ఉసనే బడ఼ే ఆదర కే సాథ శాంతి దేవీ కో బులాయా . సుశీలా కా నిమంత్రణ సునకర శాంతి దేవీ ఉఠకర ఉసకే పీఛే చలనే లగీ . సుశీలా నే ముడ఼కర దేఖా . ఉసే యహ దేఖకర ఆశ్చర్య హుఆ కి శాంతి కే పీఛే సమృద్ధి ఔర భాగ్యలక్ష్మీ భీ చలీ ఆ రహీ థీం . ఉసే బహుత పహలే పఢ఼ీ పంక్తియాఁ యాద ఆ గఈం :-
గోధన గజధన వాజిధన ఔర రతన ధన ఖాన .
జబ ఆఏ సంతోష ధన, సబ ధన ధూల సమాన ..



పాఠ - 45
త్యోహార
భారతీయ సంస్కృతి మేం త్యోహారోం కా బడ఼ా మహత్వ హై . భారత కో కృషి ప్రధాన దేశ తథా త్యోహార ప్రధాన దేశ కహా జాతా హై . యహాఁ జబ-జబ కోఈ త్యోహార ఆతా హై తబ-తబ లోగ ఖుశియాఁ మనాతే హైం . త్యోహార పర బచ్చే బహుత ఖుశ హోతే హైం, క్యోంకి ఉన్హేం ఉపహార మిలతే హైం, నఏ కపడ఼ే మిలతే హైం, ఖానే కో మిఠాఇయాఁ మిలతీ హైం . సభీ ధర్మోం కే లోగ త్యోహార మనాతే హైం .
దీవాలీ హిందుఓం కా త్యోహార హై . క్రిసమస కో హమ బడ఼ా దిన భీ కహతే హైం . యహ ఈసాఇయోం కా బడ఼ా త్యోహార హై . ఈద ముసలమానోం కా త్యోహార హై . యహ ఏక ధార్మిక త్యోహార హై .
కుఛ త్యోహార కృషి సే సంబంధిత హైం జైసే సంక్రాంతి . జబ ఫసల కటతీ హై తో కిసానోం కా మన ఖుశీ సే భర ఉఠతా హై . వే హీ క్యోం, సారే లోగ ఖుశియాఁ మనాతే హైం, వే నఏ అనాజ సే పకవాన బనాతే హైం ఔర ఈశ్వర కీ ప్రార్థనా కరతే హైం . ఇసీ తరహ జబ మౌసమ బదలతా హై తబ భీ లోగ ఖుశియాఁ మనాతే హైం . హోలీ ఇసీ తరహ కా త్యోహార హై . జబ జాడ఼ే కా మౌసమ ఖత్మ హో జాతా హై ఔర వసంత కా మౌసమ శురూం హోతా హై తబ హోలీ కా త్యోహార ఆతా హై . జహాఁ జ్యాదా ఠండ నహీం పడ఼తీ, వహాఁ హోలీ కా త్యోహార నహీం హోతా జైసే దక్షిణ మేం .
త్యోహార మేం లోగ ఖుశియాఁ మనాతే హైం ఔర ఖుశియాఁ బాఁటతే హైం . లోగ ఏక-దూసరే కో త్యోహార కీ శుభకామనాఏఁ దేతే హైం, " ముబారక " కహతే హైం . లోగ ఏక-దూసరే కో ఉపహార దేతే హైం . జో అమీర హైం వే గరీబోం కో దాన దేతే హైం . జో గరీబ హైం, వే భీ ఏక-దూసరే కీ సహాయతా కరతే హైం . త్యోహార కా దిన భాఈచారే కా దిన హోతా హై . లోగ త్యోహారోం పర శత్రుతా భూల జాతే హైం ఔర ప్యార కా వ్యవహార కరతే హైం . జహాఁ హిందూ, ముసలమాన, సిఖ ఔర ఈసాఈ సాథ రహతే హైం, వహాఁ ఏక-దూసరే కీ ఖుశీ మేం భాగ లేతే హైం .
త్యోహార హమారే జీవన మేం నవీనతా లాతే హైం . జబ త్యోహార ఆతా హై, లోగ పురానీ చీజేం హటా దేతే హైం . ఘర మేం నఏ కపడ఼ే, నఏ బరతన ఆతే హైం . జిస తరహ నఈ చీజేం ఆతీ హైం, ఉసీ తరహ మన మేం నయా ఉల్లాస ఔర నఈ ఉమంగే ఆతీ హైం .








పాఠ - 46
భారత దేశ
భారత ఏక విశాల దేశ హై . యహ ఏక ప్రాయద్వీప హై . ఇసకే తీన ఓర సముద్ర హై, ఉత్తర కీ తరఫ హిమాలయ పర్వత హై . భారత కే పూర్వ మేం బంగాల కీ ఖాడ఼ీ హై, దక్షిణ మేం హింద మహాసాగర హై ఔర పశ్చిమ మేం అరబ సాగర హై .
భారత కే పడ఼ోస మేం కఈ దేశ హైం . పశ్చిమ మేం పాకిస్తాన హై, పూర్వ మేం బంగలా దేశ హై, ఉత్తర మేం చీన, నేపాల ఔర భూటాన హైం . పూర్వ మేం మ్యాంమార (బర్మా దేశ) భీ భారత కీ సీమా పర హై . దక్షిణ మేం హింద మహాసాగర మేం శ్రీలంకా హై .
భారత ఏక బహుత బడ఼ా దేశ హై . ఇసమేం 28 రాజ్య హైం ఔర సాత కేంద్ర శాసిత ప్రదేశ హైం . యే కేంద్ర శాసిత ప్రదేశ హైం చండీగఢ఼, అండమాన-నికోబార ఔర లక్షద్వీప ఆది . దిల్లీ భారత కీ రాజధానీ హై . ఉత్తర మేం ఉత్తర ప్రదేశ, జమ్మూ-కశ్మీర, పంజాబ ఆది రాజ్య హైం, పశ్చిమ మేం మహారాష్ట్ర, గుజరాత ఆది రాజ్య హైం, పూర్వ మేం అసమ, పశ్చిమ బంగాల ఆది రాజ్య హైం ఔర దక్షిణ మేం తమిలనాడు, కేరల ఆది రాజ్య హైం . భారత మేం క్షేత్ర కీ దృష్టి సే రాజస్థాన సబసే బడ఼ా రాజ్య హై . ఇసకా క్షేత్రఫల 342239 వర్గ కిలోమీటర హై . గోవా సబసే ఛోటా రాజ్య హై . ఇసకా క్షేత్రఫల 3702 వ.కి. హై . ఆబాదీ కీ దృష్టి సే ఉత్తర ప్రదేశ సబసే బడ఼ా రాజ్య హై . 2001 మేం ఇసకీ ఆబాదీ 16.61 కరోడ఼ థీ . సిక్కిమ కీ ఆబాదీ సబసే కమ హై, 5.40 లాఖ . భారత దునియా కే దేశోం మేం ఆబాదీ మేం దూసరే స్థాన పర హై .
భారత మేం కఈ నదియాఁ హైం . గంగా, యమునా ఉత్తర కీ బడ఼ీ నదియాఁ హైం . మధ్య మేం నర్మదా, తాప్తీ బడ఼ీ నదియాఁ హైం . గోదావరీ, కృష్ణా, తుంగభద్రా, కావేరీ దక్షిణ కీ బడ఼ీ నదియాఁ హైం . గంగా భారత కీ సబసే బడ఼ీ ఔర సబసే లంబీ నదీ హై . యహ హిమాలయ సే నికలతీ హై ఔర ఉత్తర ప్రదేశ, బిహార హోతే హుఏ పశ్చిమ బంగాల మేం బంగాల కీ ఖాడ఼ీ మేం గిరతీ హై .
భారత మేం లోగ కఈ భాషాఏఁ బోలతే హైం . యహాఁ లగభగ 650 భాషాఏఁ హైం . ఇనమేం 20-25 భాషాఏఁ ప్రముఖ హైం . సబసే జ్యాదా లోగ హిందీ భాషా బోలతే హైం . బహుత లోగ హిందీ భాషా జానతే హైం . భారత మేం కఈ ధర్మోం కే లోగ రహతే హైం . యహాఁ హిందూ, బౌద్ధ, సిఖ, ఈసాఈ, ముస్లిమ, పారసీ కఈ ధర్మ హైం .
భారత మేం సబ జగహ మౌసమ కీ స్థితి భీ అలగ-అలగ హై . జైసే-జైసే హమ ఉత్తర భారత సే దక్షిణ భారత కీ తరఫ జాతే హైం వైసే-వైసే మౌసమ భీ బదలతా జాతా హై . ఉత్తర భారత మేం దిసంబర-జనవరీ మేం బహుత ఠండ పడ఼తీ హై . హిమాచల ప్రదేశ, కశ్మీర ఆది ప్రదేశోం మేం బర్ఫ పడ఼తీ హై . దక్షిణ మేం ఠండ నహీం హోతీ . భారత మేం చేరాపూంజీ (మేఘాలయ) ఆది స్థానోం మేం సబసే అధిక వర్షా హోతీ హై . రాజస్థాన మేం సబసే కమ బారిశ హోతీ హై . ఉత్తర భారత మేం మఈ-జూన మేం బహుత గర్మీ పడ఼తీ హై . చేన్నై, ముంబఈ, కోలకాతా మేం దిన మేం సముద్ర సే ఠండీ హవా ఆతీ హై . ఇసలిఏ యహాఁ జ్యాదా గర్మీ నహీం పడ఼తీ . ఆంధ్ర ప్రదేశ మేం రామాగుండమ భారత కా సబసే గర్మ స్థాన హై .
భారత వివిధతా కా దేశ హై . భారత మేం జితనే వివిధ ధర్మ హైం ఉతనీ హీ వివిధ భాషాఏఁ ఏవం సంస్కృతియాఁ హైం . పోశాకేం వివిధ హైం, ఖాన-పాన మేం వివిధతా హై . ఫిర భీ దేశ ఏక హై, లోగోం మేం ఏకతా హై . ఇసీలిఏ కహతే హైం కి భారత మేం అనేకతా మేం ఏకతా హై .
పాఠ - 47
జీనే కీ కలా
(సద్భావనా దివస పర కార్యాలయ ప్రముఖ కా భాషణ )
ఆధునిక యుగ మేం హమారా జీవన జటిల హో గయా హై . ఔద్యోగిక క్రాంతి కే బాద జీవన మేం సుఖ-సువిధాఏఁ బఢ఼ గఈ హైం . మశీనోం నే హమారా జీవన సరల బనా దియా హై . శారీరిక శ్రమ కమ హో గయా హై లేకిన మానసిక రూంప సే హమ ఆజ తనావగ్రస్త హో గఏ హైం . ఆజ హమ భౌతిక సువిధాఓం కో పానే కే లిఏ ఏక అంతహీన దౌడ఼ మేం శామిల హో గఏ హైం . జీవన మేం సుఖ ఔర సంతో-ా నహీం రహ గయా హై . హమారా మానసిక సంతులన బిగడ఼ రహా హై .
కభీ-కభీ ఏక-దూసరే సే ఆగే బఢ఼నే కీ చాహ మేం హమ అపనే వ్యవహార వ ఆచరణ సే దూసరోం కే లిఏ తనావపూర్ణ స్థితి పైదా కర దేతే హైం . ఏక సంయత వ్యిక్తత్వ కే వికాస కే లిఏ హమేం ప్రయాస కరనా చాహిఏ . హమ అపనే ఘర మేం పరిజనోం కే సాథ హోం యా దఫ఼్తర మేం అపనే సహయోగియోం కే సాథ, ఏక స్వస్థ ఏవం ఖుశహాల మాహౌల బనాఏ రఖనే కే లిఏ హమేం కుఛ బాతోం కా ధ్యాన అవశ్య రఖనా చాహిఏ .
సర్వప్రథమ హమ కార్యాలయ మేం అనుశాసన బనాఏ రఖేం . హమ ఖుద అనుశాసన కా పాలన కరేం తథా దూసరోం కో అనుశాసన మేం రహనే కే లిఏ ప్రేరిత కరేం .
హమ హర ఛోటే-బడ఼ే కర్మచారీ/అధికారీ కే మాన-సమ్మాన కా ధ్యాన రఖేం . ఉసకే కామ కే మహత్వ కో సమఝేం .
అధీనస్థ కర్మచారియోం సే అధికతమ కామ కరవానే కే లిఏ టీమ భావనా కా వికాస కరేం తథా ఉనకే సుఖ-దుఖ మేం ఉనకా సాథ దేం . ఉనకే ప్రతి సహానుభూతి ఏవం అపనత్వ కీ భావనా రఖేం . ఉనకా మనోబల బఢ఼ానే కే లిఏ ఉనకే అచ్ఛే కామోం కీ తారీఫ఼ కరేం .
ప్రశాసన సే జుడ఼ే కర్మచారియోం కో అనుభవీ, కార్యకుశల తథా ని-ఠావాన హోనా చాహిఏ . ఉన్హేం నియమోం కీ అద్యతన జానకారీ హోనీ చాహిఏ . యహీ జ్ఞాన కర్మచారీ మేం ఆత్మవిశ్వాస పైదా కరతా హై .
దఫ఼్తర మేం కామ కో సుచారు రూప సే చలానే కే లిఏ మేరా ఆప సబసే విశేష అనురోధ హై కి కభీ లకీర కే ఫ఼కీర న బనేం ఔర నకారాత్మక సోచ సే బచేం .
దఫ఼్తర కే వాతావరణ కో స్వచ్ఛ ఔర సుందర బనానే మేం సహయోగ దేం .
పాఠ - 48
పర్యావరణ
సుబహ-సుబహ ముహల్లే మేం ఖ఼బర ఫైలీ కి రామూ కీ గాయ సడ఼క పర మరీ పడ఼ీ హై . లోగోం కో లగా కి కిసీ నే జ్రహర ఖిలా దియా హై . ఏకదమ జవాన గాయ, అబ తక ఠీక-ఠాక థీ . ఖూబ దూధ దేతీ థీ . అచానక మర కైసే జాఏగీ . బేచారే రామూ కా బురా హాల థా . వహ దూధ బేచకర ఘర చలాతా థా . అబ క్యా హోగా ?
రామూ రోజానా సవేరే దూధ దుహతా ఔర ఫిర గాయ కో ఖులా ఛోడ఼ దేతా . వహ దిన భర గలియోం మేం ఘూమతీ ఔర కూడ఼ే-కచరే కే ఢేర సే సడ఼ీ-గలీ చీజ్రేం ఖాతీ . ఫిర శామ కో ఘర ఆ జాతీ . రామూ ఖుశ థా కి ఉసే గాయ కో ఖిలానా నహీం పడ఼తా .
థోడ఼ీ దేర మేం పులిస కీ జీప ఆఈ ఔర లాశ లే గఈ . శామ కో పులిస ఇంస్పేక్టర సావంత వహాఁ ఆఏ ఔర లోగోం కో ఏకత్రిత కియా . ఉన్హోంనే బతాయా కి గాయ కే పేట మేం 10 కి.గ్రా. పాలీథీన నికలా హై . యహీ ఉసకీ మౌత కా కారణ హై . లోగ పాలీథీన బైగ మేం బచా-ఖుచా ఖానా, సబ్జ్రీ కే టుకడ఼ే భరకర కూడ఼ే పర ఫేంక దేతే హైం . ఐసే బైగ పశు ఖా జాతే హైం . ఇన్హీం కో ఖాకర యహ గాయ మర గఈ . యానీ లోగ లాపరవాహీ సే ప్లాస్టిక బైగ కా ఇస్తేమాల కరేంగే తో యహీ హోగా . అచ్ఛా హో ఔర చాహిఏ భీ కి హమ ప్లాస్టిక బైగ కా ఇస్తేమాల కమ సే కమ కరేం .
కౌసానీ లౌటతే హీ మోహన జీ కో లగా, స్వర్గ ఆ గఏ హైం . ఊఁచే-ఊఁచే పర్వత, సుందర హరే-భరే జంగల . మోహన జీ లఖనఊ సే లౌటే థే . వహాఁ కితనీ తో భీడ఼ హై . సడ఼కోం పర గందగీ ఔర బాజార మేం గాడ఼ియోం కా ధుఆఁ . ఘర పహుఁచతే హీ ఉనకీ పత్నీ బోలీ " గోపాల కీ తబీయత ఖరాబ హై . స్కూల భీ నహీం గయా . డాక్టర కో దిఖానా జ్రరూరీ హై . ఆపకో అభీ జానా హోగా . "
" హాఁ, క్యోం నహీం, డాక్టర కా దవాఖ఼ానా ఖుల గయా హోగా . అభీ దిఖా లాతే హైం . " మోహన జీ నే పానీ కా గిలాస థామతే హుఏ కహా .
మోహన జీ కే ఘర సే థోడ఼ే హీ ఫ఼ాసలే పర డా. నేగీ కా దవాఖ఼ానా థా . వే గోపాల కో లేకర డా. నేగీ కే దవాఖ఼ానే పర పహుఁచ గఏ .
" డా. సాహబ, ఇసకా శరీర పీలా పడ఼తా జా రహా హై . జబ సే దిల్లీ సే లౌటా హై, బుఖార భీ హై ఔర హర వక్త ఖాఁసతా రహతా హై . "
" అచ్ఛా, అభీ దేఖతా హూఁ . " డా. నేగీ గోపాల కీ నాడ఼ీ జాఁచ కరతే హుఏ బోలే .
" బేటే, జరా ముఁహ ఖోలో, జీభ బాహర నికాలో . " స్టేథేస్కోప కో సీనే ఔర పీఠ పర లగాతే హుఏ ఉన్హోంనే గోపాల సే జ్రోర-జ్రోర సే సాఁస లేనే కో కహా . గహన జాఁచ కే బాద డా. నేగీ నే మోహన జీ

కో బతాయా " మోహన జీ, లడ఼కే కో న సిర్ఫ఼ పీలియా బల్కి ఇసకే ఫేఫడ఼ే మేం సంక్రమణ (ఇన్ఫ఼ేక్శన) హో గయా హై . పీలియా తో ఖరాబ పానీ పీనే సే హుఆ హై . ఫేఫడ఼ోం మేం ధుఆఁ భర గయా హై ఇసలిఏ సంక్రమణ హో గయా హై . దో చార దిన దవాఈ లేనీ హోగీ, ఠీక హో జాఏగా . "
ఫిర ఉన్హోంనే పూఛా, " అచ్ఛా యహ బతాఇయే, దిల్లీ మేం గోపాల కహాఁ ఠహరా థా ? "
" జీ వహ శాహదరా మేం థా, ముఖ్య చౌరాహే పర హీ చాచా కా ఘర హై . "
డాక్టర సాహబ బోలే, " లోగ నదియోం మేం కారఖానోం కే అవశేష బహా దేతే హైం, ఢేరోం కూడ఼ా-కరకట ఫేంకతే హైం . ఇససే పానీ ఖరాబ హో జాతా హై . ఇసీ కో ప్రదూషణ కహతే హైం . ఇస పానీ కో పీనే సే పీలియా, హేపటాఇటిస జైసే కితనే హీ రోగ హో జాతే హైం . ఇసే వాయు ప్రదూషణ కహతే హైం . ఇససే ఫేఫడ఼ే ఖరాబ హోతే హైం ఔర సాఁస కీ బీమారియాఁ హో జాతీ హైం . ఖైర, ఆప చింతా న కరేం . కౌసానీ కీ జలవాయు ఉసే జల్దీ హీ ఠీక కర దేగీ . మైం దవాఏఁ లిఖ రహా హూఁ . ఆప ఉసే నియమిత దేతే రహేం ఔర కుఛ పరహేజ్ర బతాఏ దేతా హూఁ . ఉసకా పాలన కరేగా తో జల్దీ ఠీక హో జాఏగా . "
ఘర లౌటకర ఉన్హోంనే పత్నీ సే కహా - " పతా నహీం లోగ హవా, పానీ, సబకో క్యోం దూషిత కరతే హైం . హమేం గాడ఼ియోం కా ధుఆఁ కమ కరనా చాహిఏ, పానీ మేం కూడ఼ా నహీం ఫేంకనా చాహిఏ . జీవన మేం సఫ఼ాఈ కా ధ్యాన రఖనా చాహిఏ . " పత్నీ బోలీ - "హాఁ . బచ్చోం కో భీ యే సబ బాతేం సమఝానీ చాహిఏ .



పాఠ - 49
బిహూ పర్వ
ఉత్తర పూర్వ కా ప్రవేశ ద్వార హై అసమ కా ప్రముఖ శహర -గువాహాటీ . యహాఁ కా ఏక బడ఼ా త్యోహార హై - బిహూ . వర్ష మేం తీన బార బిహూ మనాయా జాతా హై . పహలా "కంగాలీ " బిహూ హై . యహ కార్తిక మాస కీ సంక్రాంతి కే దిన మనాయా జాతా హై . ఇస దిన తులసీ కా నయా పౌధా రోప కర లోగ దీపక జలాతే హైం . ఇస మౌకే పర కిసాన అచ్ఛీ ఫసల కే లిఏ దేవీ-దేవతాఓం సే ప్రార్థనా కరతే హైం .
భోగాలీఞ్జ్ అసమ కా దూసరా బిహూ హై . జబ కిసాన కీ మేహనత రంగ లాతీ హై, ఉసకే ఖలిహాన అన్న సే భర జాతే హైం తబ ఘర-ఘర సే " ఢేకీ " (అనాజ కూటనే కే యంత్ర) కీ ఆవాజ్ర ఆనే లగతీ హై . ఘర-ఘర మేం చావల కే చూరే, తిల ఔర నారియల సే పీఠా నామక మిఠాఈ బనతీ హై . ధాన కే సూఖే పౌధోం సే ఝోంపడ఼ీ బనాఈ జాతీ హై . ఇసే భేలా ఘర కహతే హైం . ఇస భేలా ఘర మేం లోగ నాచతే-గాతే హైం . వహీం సబ మిల-బైఠకర ఖానా ఖాతే హైం ఔర ఫిర భేలా ఘర మేం ఆగ లగా దేతే హైం . భోగాలీ బిహూ కీ హీ తరహ దక్షిణ భారత మేం పోంగలఞ్జ్, మహారా-ట్ర, గుజరాత ఏవం ఉత్తర భారత మేం " మకర సంక్రాంతి " ఔర పంజాబ మేం "లోహడ఼ీ " మనాఈ జాతీ హై .
వైశాఖ కే మహీనే మేం బోహాగీ బిహూ మనాయా జాతా హై ఇసే రంగాలీ బిహూ భీ కహతే హైం . బిహూ కే ఏక దిన పహలే "ఉరకా " హోతా హై . ఇస దిన లోగ పూరే ఘర కీ సఫ఼ాఈ కరతే హైం . దూసరే దిన పరిచితోం కో గమఛా దియా జాతా హై . యువా లడ఼కే ఢోల బజాకర యువతియోం కో నాచనే కా నిమంత్రణ దేతే హైం . యువతియాఁ ఢోల కీ తాల పర నాచతీ హైం . అపనే గీతోం మేం వే ప్రేమ-భావ ప్రకట కరతే హైం . యువక-యువతియోం కే వివాహ భీ ఇసీ సమయ తయ కిఏ జాతే హైం . పేపా ఔర ఢోల కే సుర తాల పర యువతియోం కే పైర థిరకనే లగతే హైం . ప్రకృతి భీ రంగ-బిరంగే ఫూలోం సే భర జాతీ హై . కపోహ ఫూల కే బినా బిహూటీ (నర్తకీ) కా శ్రృంగార అధూరా రహతా హై . అసమ మేం బిహూ నృత్య ఉసీ తరహ హై జైసే పంజాబ మేం భాఁగడ఼ా . బిహూ జైసే పర్వ భారత కీ భావనాత్మక ఏకతా కే ప్రతీక హైం .

పాఠ - 50
స్వదేశీ ఔర స్వభాషా కే జనక గాంధీ జీ
బీసవీం సదీ కే పహలే దశక కీ బాత హై . దక్షిణ అఫ్రీకా కే ఏక స్టేశన పర రేలగాడ఼ీ చలనే కే లిఏ తైయార ఖడ఼ీ థీ . ఏక భారతీయ యువక పహలే దర్జే కే డిబ్బే మేం సవార హుఆ . తభీ ఏక గోరా డిబ్బే మేం దాఖిల హుఆ . హిందుస్తానీ ఆదమీ కో దేఖకర వహ గోరా గుస్సే మేం ఆ గయా ఔర చిల్లానే లగా - ఫౌరన గాడ఼ీ సే ఉతర జాఓ . హిందుస్తానీ యువక నే కహా కి మేరే పాస పహలే దర్జే కా టికట హై . ఇతనే మేం గాడ఼ీ చల పడ఼ీ . గోరే నే హిందుస్తానీ యువక కో చలతీ గాడ఼ీ సే ఉఠాకర బాహర ఫేంక దియా . తభీ ఉస యువక నే సంకల్ప కియా కి ఇస అన్యాయ ఔర రంగభేద కే ఖిలాఫ఼ జీవన-భర లడ఼ూఁగా . ఇస యువక కా నామ థా - మోహనదాస కర్మచంద గాంధీ .
గాంధీ జీ నే రంగభేద ఔర అన్య అత్యాచారోం కా విరోధ కరనే కే లిఏ దక్షిణ అఫ్రీకా మేం సత్యాగ్రహ ఆందోలన శురూం కియా . సత్యాగ్రహీ స్త్రీ-పురుష శాంతిపూర్ణ తరీకే సే నారే లగాతే హుఏ గలత కానూనోం కో తోడ఼తే థే, జేల జాతే థే . ఏక బార కీ బాత హై, నేటాల కే సత్యాగ్రహ ఆశ్రమ మేం కుఛ మహిలాఏఁ ఔర బచ్చే రహ గఏ థే . ఆశ్రమ కే సభీ పురుష ఔర కుఛ మహిలాఏఁ భీ జేల మేం థీం . గాంధీ జీ కో ఇన బచ్చోం కీ శిక్షా కే బారే మేం చింతా హోనే లగీ . ఇన బచ్చోం మేం గుజరాతీ ఔర హిందీ భాషీ బచ్చోం కే అలావా బంగాలీ, తమిల ఔర తేలుగు బోలనే వాలే బచ్చే భీ థే . గాంధీ జీ నే దేఖా కి యే బచ్చే ఖేలతే సమయ హిందీ బోలతే హైం . వే సమఝ గఏ కి భారత కే భిన్న-భిన్న భాషా భాషియోం కో జోడ఼నే వాలీ భాషా హిందీ హీ హో సకతీ హై . వే ఉన్హేం హిందీ కే మాధ్యమ సే శిక్షా దేనే లగే .
భారత లౌటకర గాంధీ జీ నే పూరే దేశ కా భ్రమణ కియా . ఉన్హేం యహ దేఖకర ఆశ్చర్య హుఆ కి దేశ కే జ్యాదాతర హిస్సోం మేం లోగ ఆసానీ సే హిందీ సమఝ లేతే హైం . జిన ప్రదేశోం మేం లోగోం కో హిందీ సమఝనే మేం దిక్కత హోతీ థీ, గాంధీ జీ నే వహాఁ హిందీ ప్రచార సభాఓం కీ స్థాపనా కీ .
హిందీ అపనే దేశ కీ భాషా హై . లోగోం కే అందర స్వరాజ కే లిఏ లడ఼నే కీ శక్తి తభీ ఆ సకతీ హై జబ ఉనకే మన మేం స్వభాషా ఔర స్వదేశీ కే ప్రతి సమ్మాన కా భావ హో, గాంధీ జీ కా యహ పక్కా విశ్వాస థా . విదేశీ సరకార యహాఁ సే కపాస ఇంగ్లైండ లే జాతీ థీ ఔర వహాఁ కీ మిలేం ఇససే కపడ఼ా తైయార కర హిందుస్తాన మేం బేచతీ థీం . ఇససే దేశవాసియోం కా పైసా విదేశ చలా జాతా థా . గాంధీ జీ నే దేశ మేం చర్ఖే పర సూత కాతనే కా అభియాన చలాయా . ఇససే గాఁవ కే లోగోం కో రోజ్రగార మిలనే లగా ఔర భారత కా స్వాభిమాన భీ జాగ ఉఠా . గాంధీ జీ కే ఇశారే పర స్వరాజ కే ఆందోలన మేం కూదనే కే లిఏ లాఖోం నౌజవాన తైయార హో గఏ . ఇనమేం మహిలాఓం కీ భీ అచ్ఛీ సంఖ్యా థీ . దేశ కే ఇన నౌజవానోం, స్త్రీ-పురుషోం కే త్యాగ ఔర బలిదాన సే భారత కో ఆజ్రాదీ మిలీ . గాంధీ జీ కా యహ మాననా థా కి ఇస అమూల్య స్వతంత్రతా కో బనాఏ రఖనే కే లిఏ హమేం స్వభాషా ఔర స్వదేశీ పర అభిమాన కరనా చాహిఏ .
పాఠ - 51
హిందీ కా మహత్వ
హిందీ పఖవాడ఼ే కే అవసర పర ఇస బార అధికారియోం కే లిఏ వాద-వివాద ప్రతియోగితా కా విషయ రఖా గయా "సంఘ కీ రాజభాషా హిందీ హీ క్యోం ? " విషయ బడ఼ా రోచక థా ఇసలిఏ శ్రోతాఓం సే కాంఫ్రేస హాల పూరా భర గయా .
సబసే పహలే " క " నే అపనా పక్ష రఖా, " ఆజ సంసార మేం కుల బారహ భాషా పరివారోం కీ భాషాఏఁ బోలీ ఔర వ్యవహార మేం లాఈం జాతీ హైం . హమారే దేశ మేం బాఈస భాషాఏం సంవిధాన కీ ఆఠవీం అనుసూచీ మేం దర్జ హైం .
సంవిధాన బనానే వాలోం నే యహ జ్రరూంరీ సమఝా కి దేశ మేం ఐసీ భాషా హోనీ చాహిఏ, జిసే సబ లోగ ఆసానీ సే బోల-సమఝ సకేం . ఇససే లోగ ఏక-దూసరే కే నజదీక ఆ సకేంగే, తబ యహ తయ హుఆ కి హిందీ కో హీ ఐసీ భాషా కా దర్జా దియా జాఏ . సంవిధాన కే అనుచ్ఛేద 343 మేం యహ కహా గయా హై కి సంఘ సరకార కే కామకాజ కీ భాషా దేవనాగరీ లిపి మేం లిఖీ గఈ హిందీ హోగీ . అంకో కే రూంప మేం " భారతీయ అంకోం " కా అంతర్రాష్ట్రీయ రూంప ప్రయుక్త హోగా . ఇసీ కే సాథ సంవిధాన కే అనుచ్ఛేద 351 మేం యహ కహా గయా హై కి హిందీ భాషా కా ప్రచార ఔర వికాస కరనే కీ జిమ్మేదారీ కేంద్ర సరకార పర హోగీ . హిందీ కే వికాస కే లిఏ జ్రరూంరీ హోగా కి జహాఁ భీ ఆవశ్యక హో, హిందీ అపనీ శబ్ద సంఖ్యా బఢ఼ానే కే లిఏ ముఖ్య రూంప సే సంస్కృత తథా గౌణ రూంప సే అన్య భారతీయ భాషాఓం సే శబ్ద లే సకేగీ - ఇస ప్రకార స్పష్ట హై కి హిందీ కో హమారే యహాఁ ఏక ఐసీ భాషా మానా గయా జిసే రాష్ట్ర కే సబ లోగ బోల సకేం ఔర ఉసమేం కామకాజ కర సకేం .
ఇసకే బాద " ఖ " నే అపనే విచార ఇస ప్రకార వ్యక్త కిఏ, " హిందీ సంఘ కే సరకారీ కామకాజ యానీ విధాయికా, న్యాయపాలికా ఔర కార్యపాలికా మేం ప్రయుక్త హోనే వాలీ రాజభాషా హీ నహీం బల్కి భారత దేశ కీ రాష్ట్రభాషా భీ హై . రాజభాషా సంఘ సరకార అథవా రాజ్య సరకార కే కామకాజ కీ భాషా హై . భారత సంఘ కీ రాజభాషా జహాఁ హిందీ హై వహీం రాజ్య సరకారోం కీ రాజభాషా ఉనకే రాజ్య మేం బోలీ జానే వాలీ భాషా హోతీ హై జైసే తమిలనాడు కీ రాజభాషా తమిల హై, కర్నాటక కీ కన్నడ఼, ఆంధ్ర ప్రదేశ కీ తేలగు, కేరల కీ మలయాలమ హై. ఇసీ తరహ అన్య రాజ్యోం కీ భీ అపనీ-అపనీ రాజభాషాఏఁ హైం . లేకిన మహారాష్ట్ర, గుజరాత, పంజాబ ఆది రాజ్యోం నే అపనీ భాషా కే సాథ-సాథ హిందీ కో భీ రాజభాషా కే రూంప మేం స్వీకార కియా హై . హిందీ కా క్షేత్ర బహుత వ్యాపక హై . ఇసలిఏ హిందీ అపనానే సే వ్యావసాయిక లాభ భీ మిలతా హై . గాఁధీ జీ నే కహా థా - " సమస్త భారత కే లిఏ ప్రాంతీయ భాషా యా భాషాఓం కే స్థాన పర నహీం, బల్కి ఉనకే అతిరిక్త సంపర్క భాషా కే రూంప మేం ఏక సమాన భాషా హోనీ చాహిఏ, యహ భాషా కేవల హిందీ-హిందుస్తానీ హీ హో సకతీ హై . "
ఇసకే బాద " గ " మంచ పర ఆఈం . ఉన్హోంనే కహా - " హిందీ భారత మేం హీ నహీం, విదేశోం మేం భీ ప్రచలిత హై . హిందీ కే గానే ఔర ఫ఼ిల్మేం భారత మేం హీ నహీం, విశ్వ కే కఈ దేశోం మేం లోకప్రియ హైం . భాషా శాస్త్రీ కహతే హైం కి యహ విశ్వ కీ సరలతమ భాషా హై . దేశ కే బాహర భీ లోగ బడ఼ీ సంఖ్యా మేం హిందీ బోలతే హైం . మారీశస, ఫ఼ిజీ, సూరీనామ, త్రినిదాద, గుయానా, దక్షిణ అఫ్రీకా, నేపాల, థాఇలైండ, సింగాపుర, ఇండోనేశియా, జాపాన, చీన, రూంస, అఫగానిస్తాన, ఆస్ట్రేలియా, యూరోప, పశ్చిమీ ఏశియా ఆది దేశోం మేం హిందీ బోలీ జాతీ హై . హిందీ విశ్వ కే 50-60 విశ్వవిద్యాలయోం మేం ఏక విషయ కే రూంప మేం పఢ఼ాఈ జాతీ హై . బోలనే వాలోం కీ సంఖ్యా కే ఆధార పర హిందీ కా విశ్వ మేం తీసరా స్థాన హై .
భారత కే స్వతంత్రతా ఆందోలన మేం భీ హిందీ నే ఏక కడ఼ీ కే రూంప మేం కార్య కియా . హిందీ కీ అపరిమిత క్షమతా కో పహచాన కర మహాత్మా గాంధీ, మహాదేవ గోవింద రానాడే, వినోబా భావే, రాజగోపాలాచారీ, సుభాష చంద్ర బోస, సునీతి కుమార చటర్జీ ఆది నే ఇసకీ భూరి-భూరి ప్రశంసా కీ హై .
యహాఁ పర హమేం గాంధీ జీ కీ యహ బాత యాద రఖనీ చాహిఏ కి జిస ప్రకార దక్షిణ వాలోం కే లిఏ హిందీ సీఖనా జరూంరీ హై, ఉసీ తరహ హిందీ వాలోం కో భీ దక్షిణ కీ భాషాఏఁ భీ సీఖనీ చాహిఏ .
అంత మేం " ఘ " నే కహా,- " హమారే ఉపనిషద కహతే హైం : " భాషా కే బగైర న సత్య కో పహచానా జా సకతా హై, న అసత్య కో . న అచ్ఛే గుణోం కో, న బురే గుణోం కో . న సుఖ కో పహచాన సకతే హైం, న దుఖ కో . ఇన సబకీ పహచాన భాషా సే హోతీ హై . ఇసలిఏ భాషా పర మనన కరో . " మేరే విచార సే కిసీ భీ సమాజ కో ఏకతా కే సూత్ర మేం బాఁధనే కా మహత్వపూర్ణ కార్య భాషా కరతీ హై . హిందీ దేశ కో ఏకతా కే సూత్ర మేం బాఁధనే కీ తాకత రఖతీ హై, ఇసలిఏ "హిందీ హీ క్యోం ? " కా ఉత్తర స్వయం హీ మిల జాతా హై .
ఇస ప్రతియోగితా మేం శామిల చారోం అధికారియోం కో పురస్కృత కియా గయా .





ఆవేదన పత్ర కా నమూనా
ఆకస్మిక అవకాశ కే లిఏ
సేవా మేం
అవర సచివ (ప్రశిక్షణ)
గృహ మంత్రాలయ, రాజభాషా విభాగ,
భారత సరకార, నఈ దిల్లీ - 110003.

మహోదయ,
ముఝే దో దిన సే బుఖార హై ఇసలిఏ మైం కార్యాలయ ఆనే మేం అసమర్థ హూఁ . కృపయా ముఝే దో దిన అర్థాత్ 14.6.2004 సే 15.6.2004 కా ఆకస్మిక అవకాశ ప్రదాన కరేం .
భవదీయ,
హ /-
(క.ఖ.గ.)
దినాంక - 14.6.2004 నఈ దిల్లీ సహాయక
పతా- ఏ/15, పండారా రోడ,


అన్య స్థితియాఁ :
1. ముఝే అపనే బచ్చే కే ప్రవేశ కే సంబంధ మేం విద్యాలయ జానా పడ఼ రహా హై .
2. ముఝే అపనే పితాజీ కీ జాఁచ కరానే హేతు డాక్టర కే పాస జానా హై .
3. ముఝే ఘర కీ మరమ్మత కరానీ హై .
4. మేరీ పత్నీ/మేరే పతి కల దోపహర కీ గాడ఼ీ సే ఆ రహీ/రహే హైం, ఇసలిఏ ముఝే ఉన్హేం లేనే కే లిఏ స్టేశన జానా హై .
5. ముఝే కల సాక్షాత్కార దేనే జానా హై .


కార్యాలయ మేం ప్రయుక్త హోనే వాలీ నేమీ టిప్పణియాఁ -
నమూనా - 1
1. ఆదేశ కే లిఏ .
2. ఆవశ్యక కార్రవాఈ కే లిఏ .
3. హస్తాక్షర కే లిఏ .
4. మసౌదా అనుమోదన కే లిఏ .
5. అవలోకన/దేఖనే కే లిఏ .
6. విచార కే లిఏ .
7. ఆదేశ కే లిఏ ప్రస్తుత హై .
8. దేరీ కే లిఏ ఖేద హై .
9. చర్చా కీజిఏ .
10. కృపయా బాత కరేం .
11. ఇసే ఫ఼ాఇల కే సాథ రఖిఏ .
12. సభీ కో దిఖాకర ఇసే ఫ఼ాఇల కర దీజిఏ .
13. మామలా విచారాధీన హై .
14. సంస్వీకృతి/మంజూరీ పత్ర కా మసౌదా అనుమోదన కే లిఏ ప్రస్తుత హై .
15. ప్రస్తావ అపనే ఆప మేం స్పష్ట హై .

నమూనా-2
1. సిఫ఼ారిశ కీ జాతీ హై .
2. స్మరణ-పత్ర/అనుస్మారక భేజిఏ .
3. మైం ఊపర "క" సే సహమత హూఁ .
4. ఇసకా హమారే విభాగ సే సంబంధ నహీం హై .
5. తత్కాల సూచిత కర దీజిఏ .
6. ఆగే కోఈ కార్రవాఈ అపేక్షిత నహీం హై .
7. ఉత్తర కా మసౌదా తైయార కీజిఏ .
8. స్వచ్ఛ ప్రతి హస్తాక్షర కే లిఏ ప్రస్తుత హై .
9. యథా ప్రస్తావ అనుమోదిత .
10. ఇసకా ఉత్తర ఆజ హీ భేజిఏ .
11. పత్ర సంబద్ధ విభాగ కో భేజా జా రహా హై .

నమూనా-3
1. కృ. ఆదేశ/అనుదేశ (హిదాయతేం) దేం .
2. కృ. మామలే పర ఆవశ్యక కార్రవాఈ కరేం .
3. కృ. వ్యయ కే లిఏ మంజూరీ/సంస్వీకృతి ప్రాప్త కరేం .
4. కృపయా పావతీ/ప్రాప్తి సూచనా భేజేం .
5. దేఖ లియా, ధన్యవాద .
6. కృ. చర్చా కే అనుసార టిప్పణీ తైయార కరేం .
7. టిప్పణీ సే సహమత హూఁ . ఆదేశ జారీ కరేం .
8. ఇసే సచివ కే పాస భేజనా జ్రరూంరీ హై/నహీం హై .
9. ఇస ఆదేశ కో సభీ కో దిఖా కర ఫ఼ాఇల కర దీజిఏ .